بیش فعالی اختلالی در میان کودکان می باد که درصدی مابین 8 تا 10 را در میان آن ها مبتلا می کند .
کودکان بیش فعال ؛ چنب و جوش زیاد دارند و کارهای خود را با عجله ی زیاد انجام می دهند .
این افراد چنان چه تحت درمان قرار نگیرند ؛ می توانند شخصیت هایی بیمار و ضد اجتماعی باشند و علاوه بر آزارهایی که به خود می رسانند ؛ دیگران را نیز مورد رنجش قرار دهند .
علاوه بر این ها ، مساله ی مهم تر در این رابطه این است که در صورت کوتاهی کردن در درمان این اختلال در کودک ، بیشتر آن ها در آینده به افرادی افسرده و ناامید تبدیل می شوند .
اولین گام در درمان بیش فعالی در کودکان ؛ تشخیص دادن این اختلال در آن هاست . آزمون خاصی در رابطه با این تشخیص وجود ندارد و والدین باید ؛ تعدادی از آیتم ها را در مدت زمانی حداقل 6 ماهه بر روی کودک آزمایش نمایند تا موفق به تشخیص این اختلال در آن ها شوند .
مورد دیگر این است که علائم کودک ؛ به نسبت هم سن و سالان خود ؛ بیشتر و شدید تر باشد و آن ها را قبل از سن هفت سالگی از خود بروز دهد .
درمان کودکان بیش فعال کار ساده ای نیست و نیاز به صبر و حوصله ی زیاد در روند درمان دارد و والدین باید آن ها را به عنوان افرادی که ذاتا بد نیستند ؛ بپذیرند و برای درمان آن ها با یک پزشک در ارتباط باشند ؛ چرا که در مان آن ها بدون استفاده از داروها ؛ تقریبا غیر ممکن است .
شاید با دیدن برخی از حرکات و زرفتارهای کودکان ؛ این سوال در ذهن شما ایجاد شده باشد که دلیل این رفتار چیست ؟در توضیح این مطلب توجه شما را به بحث بیش فعالی جلب می کنیم .
جنب و جوش زیاد و خارج از عرف یا همان مفرط کودک را به نحوی که نه تنها باعث رنجش اطرافیان بلکه ؛ باعث آزار همکلاسی ها – اولیای مدرسه – دوستان و ... شده و آن ها را رنج می دهد را ؛ بیش فعالی می گویند . که دارای سه نوع بیش فعال بی توجه – بیش فعال برانگیخته و ترکیبی از دو نوع اول و دوم است که شیوع نوع ترکیبی آن ، بیش از دو مورد اول می باشد .
آسیب های بیش فعالی کودکان :
علاوه بر این که این اختلال به عملکردهای فرد از جنبه های مختلف ؛ خانوادگی- تحصیلی و اجتماعی آسیب می رساند ؛ بیش فعالی کودکان به مرور زمان می تواند به وجود آورنده ی اختلاتی در شخصیت کودک شود . به این معنا که افراد و کودکان بیش فعال به مرور زمان و در روند رشدشان شخصیتی ضد اجتماعی پیدا کرده و مبتلا به اختلال سلوک می شوند .
این کودکان تمرکز در انجام کارها ندارند و اعمال خود را بدون فکر کردن انجام می دهند و بیش از انداره فعال هستندو به اصطلاح ؛ آرام و قرار ندارند .
به طور کلی این اختلال حدود 8 تا 10 درصد از کودکان را مبتلا می کند که چنان چه بخواهیم به صورت تفکیکی در جنسیت های مختلف از آن سخن بگوییم ؛ لازم به ذکر است که ؛ بیش فعالی کودکان در جنسیت پسرا به میزان سه برابر بیشتر از شیوع آن در جنس دختران می باشد . البته اهمیت دادن به درمان این اختلال در کودکان در هر دو جنس آن ها به یک میزان از اهمیت زیاد برخوردار می باشد .
حواس پرتی - عدم توجه - ناتوانی در انجام تکالیف - پیروی نکردن از خواسته های والدین - عملکرد تکانشی- آنها نمی توانند نوبت را رعایت کنند .
در حقیقت 75% کودکان علایم رفتار پرخاشگری و نافرمانی نشان می دهند و مشکلات تحصیلی هم در زمینه یادگیری هم رفتاری شایع است .
گاهی نیزبیشفعالی در دوران شیرخوارگی آغاز می شود به اینگونه که شیرخواران به محرکها حساسند .
روانشناسیکودک به این نکته اشاره می کند ؛ که با ایجاد محدودیت نمی توان فعالیت کودکان مبتلا به این اختلال را کاهش داد .
برای افزایشتوجه و قدرت تمرکز در این کودکان ، راههای متعددی است که با بکارگیری آنها می توان به کودکان بیشفعال کمک کرد و زمانی که درمان و تشخیص صورت نگیرد ، اختلالبیشفعالی در کودکان باعث ناتوانی در امور روزمره کودک می شود و تاثیرات مخرب کننده ای برای کودکان و همچنین خانواده ها خواهد داشت .
دارودرمانی ،کاردرمانی می توانند در کاهش مشکلات این کودکان بسیار موثر باشد و بهترین کمک برای کودکان کاردرمانی است .
کاردرمانگر یا OT:کاردرمانگرها ، معمولا به نیازهای کودک تمرکز دارند و مهارتهایخاص مثل : سازماندهی – هماهنگی فیزیکی – کارآمدی در تکالیف روزانه ؛ کودکان ADHDرا تقویت می کنند .
کارهایی که کاردرمانگرها انجام می دهند :
در قدم اول بسیاری از کاردرمانگرها به ارزیابی کودک می پردازند به این شکل که تا چه اندازه بیش‌فعالی کودک در کار مدرسه – زندگی اجتماعی و عملکرد در خانه او تاثیر گذاشته است و از ضعفها و توانایی کودک مطلع می شوند و سپس به فعالیت هایی برای این مسائل عنوان می کنند . کاردرمانگرها کودک را از نظر اختلالپردازشحسی بررسی کنند .
به این منظور که برخی از کودکان بیشفعال نمی توانند چند صدا را که باهم پخش می شود را مانند سایرین نشنیده بگیرند ، بطور مثال : صدای بوق ماشین با صدای رعدبرق را نمیتوانند نشنیده بگیرند و این صداها بمباران شدیدی برایحسهای کودک است .
مشخصا درمانگرها برای این کودکان از روش یکپارچگی حسی استفاده می کنند .
کابوس، رویای ترسناک و خواب های پریشانی است که بیشتر کودکان آنرا هر چند وقت یکبار تجربه می کنند و دیدن زیادکابوس ها موجب می شود کارکرد روزانه کودک مختل شود .
بیشترین کابوسهای کودکان ، درمورد این موضوع که حیوان یا هیولایی در حال تعقیب کردن آنها است .
برخی کودکان انواع متفاوتی از رویاهای ترسناک دارند که یکی از این رویاها ، وحشتشبانه است .
وحشتشبانه در کودکان معمولا در 1 تا 3 صبح رخ می دهد . کودکی که دچار وحشتشبانهمی شود ، پس از آن که می خوابد ؛ جیغ و فریاد می زند ؛ و زمانی که کنار او می روید می بینید نفس نفس میزند ، در حالیکه نشسته است ،گریه می کند . در این شرایط فرزندتان دچار وحشتشبانه شده است که یکی از مشکلات خواب است .
در برخی از کودکان اتفاق افتاده است که کودک در حالی که خواب است ، می شیند و گریه می کند و با جیغ زدن خود ، از خواب بیدار می شود که در این حالت اوکابوس دیده است .
وحشتشبانه پس از چند دقیقه تمام می شود ولی اگر از او بپرسید چه اتفاقی افتاده است قادر به توضیح دادن نیست .
دیدن کابوس در کودک سریع اتمام نمی یابد و کودک در شرح دادن خواب خود توانایی دارد . کودک خواب می بیند و شروع به حرف زدن می کند و چیزهایی را که بیان می کند با ترس و وحشت است .
روانشناسیکودک ، این مشکل در کودک را زمانی می دانند که کودک خسته است و در طول روز استراحت کافی نداشته است و با افزایش سن کودک کاهش می یابد که در پسران بیشتر است .
علل کابوس های شبانه :
کابوس یا وحشتشبانه در کودکان معمولا به دلایلی متعددی از جمله :
بعد از یک رویداد استرس زا جسمی یا روانی یا ارثی پیش آید .
بهتر است قبل از خواب ، برای کودکان کتاب قصه بخوانید تا کودک احساس آرامش کند .
اگر کودک استرس یا دلواپسی دارد با او در این خصوص صحبت کنید و کمک کنید تا استرس او از بین برود .
با قرار دادن عروسک و موزیک مناسب برای کودک به او آرامش دهید .
کودک را از دیدن فیلم های ترسناک محروم کنید یا اجازه ندهید بازی های خشن انجام دهد .
نقش والدین :
نحوه برخورد والدین هنگام دیدن کابوس های وحشتناک باید به گونه ای باشد که کودک با بیدار شدن مورد نوازش و آغوش قرار گیرد و به بگویید که فقط خواب دیده است و چراغ را روشن بگذارید .
بسیاری از مشاورانکودکو روانشناسانکودک توصیه می کنند که اگر کودک کاملا بیدار نشده است و هنوز کابوس می بیند او را بیدار نکنید و کنارش بمانید تا با صدای خودش بیدار شود .
وجود اختلال بیش فعالی و کم توجهی در کودکان نگرانی بسیاری از والدین است . گاهی والدینجنب و جوش و فعالیت زیاد کودک را بیش فعال نامگذاری می کنند و گاهی نیز به فعالیت های بیش از اندازه کودک بی توجهی می کنند .
با این اوصاف می بینیم که تشخیص بیش فعالی کودک مهم است ؛در این شرایط روانشناس کودک می تواند با صحبت کردن با کودک و انجام آزمایشاتیمتوجه وجود این اختلال در کودک شوند که براساس معیارهای درست تشخیص داده می شود .
سن تشخیص بیش فعالی کودک :
سن تشخیص بیش فعالی در کودکان متفاوت است . بطور کلی تشخیص بیش فعالی در نوزادان ، شناسایی خصوصیات و علائم کودکان بیش فعال از اهمیتزیادی برخودار است که برای پیشگیری از پیشرفت این اختلال او را به یک متخصص کودک برده و برای درمان او اقدام کنید .
با توجه به مطالب فوق در صورت وجود کوچکترین مشکل برای تشخیص بیش فعالی کودک با متخصص روانشناس یا مشاوره کودک مراجعه کنید و در صورت عدم دسترسی و ناتوانی در پرداخت هزینه مرکز مشاوران می توانید با مشاوران تلفنی و آنلاین رایگان تماس بگیرید و با مشاوران کودک مشورت کنید .
استقلال طلبی برای نوجوان شروع شکل گیریشخصیت و هویت جدید می باشد . نوجوان ها با استقلال طلبی خود را از جامعه ی اطراف از جمله خانواده جدا کرده و خود را برای پذیرش مسئولیت های جدید زندگی آماده می کنند .
در وهله ی اول به هیچ وجه در مقابل استقلال طلبی نوجوانتان موضع نگیرید و به او اینکه تو بچه ای و نمی توانی از فلان مسئولیت برآیی ، نگویید .
در عین اینکه به اون نشان می دهید به او اعتماد دارید نسبت به کارهای او نظارت داشته باشید .
به نیاز او برای استقلال طلبی احترام گذاشته و او را درک کنید .
بگذارید در انتخاب هایش آزاد باشد و از تصمیمات او حمایت کنید .
با رعایت تمام این نکات ، اینکه در کنار فرزند نوجوانتان باشید ، به او احترامبگذارید ، او را درک کنید . با این حال اگر دیدید که استقلال طلبی نوجوان شما زیاد از حد است و گویی که بر روابط شما و او تاثیر بدی گذاشته ، با مشاور و متخصص کودک و نوجوان مشورت کنید .
کودکانبر حسب نیازشان از ما طلب کاری می کنند. در قدم اول براورده کردن نیاز های اساسی آنها باید مد نظر گرفته شده و در ادامه باید والدینقوه تشخیص نیاز های اصلی از نیاز های فرعی را بدهند. همواره بلی و یا همواره نه گفتن به کودکمی تواند در شکل گیری شخصیت او تاثیر منفی داشته باشد . در برخی موارد نیز ممکن است عدم براوره کردن نیازهای کودک به والدین و خود کودک ضربه بزند. در همین راستا شناخت نیاز های اساسی و نیاز های فرعی کودک بسیار حیاتی است و دانشتن اینکه در چه موارد به کودک آری و در برابر چه خواسته هایی به او نه بگوییم بسیار حائز اهمیت است .
به‌عنوان مثال اگر او گرسنه یا تشنه است، یا خوابش می‌آید و یا در طول روز شما را ندیده و نوازش و محبت شما را می‌خواهد باید در اسرع وقت این موارد را براورده کرد. اگر درهمان زمانی‌که کودک می‌خواهد نیازهای عاطفی او را رفع کنید این کار را به درستی انجام دهید، کودک احساس امنیت کرده و در موارد فرعی هنگامی‌که شما می‌خواهید خواسته‌هایش را به تعویق بیندازید و یا انجام ندهید، راحت‌تر به شما اعتماد خواهدکرد.
باید قوانینی قبل از انجام کار برای او در نظر بگیرید . به‌عنوان مثال: "ما به سوپرمارکت می‌رویم. تو می‌توانی همه‌چیز را نگاه کنی اما من برایت اسباب‌بازی نمی‌خرم. "یا" من تو را یک بار سوار چرخ‌وفلک می‌کنم، فقط یک بار. " در این صورت زمانی‌که او از شما چیزی می‌خواهد با آرامش و اطمینان قانون را یاآوری کنید. در این موارد کودک به راحتی می پذیرد .
بر عقیده خود پابرجا بمانید
نباید برای تصمیمی که یکبار گرفته‌اید و توضیح داده‌اید خود را توجیه کنید. به او بگویید تصمیمی است که گرفته‌شده، همین. در صورتی که هرچه بیشتر با کودک جروبحث کنید او بیشتر روی خواسته‌هایش پافشاری میکند. تسلیم عصبانیتش نشوید و بدانید که این محدودیت ها نه تنها او را تهدید نمی کنند بلکه سبب آرامشبیشتر او می شوند .
اگر به سختی میتوانید آرامشتان را حفظ کنید از آن‌جا دور شوید. همیشه "نه" یا "بعداً" در مخالفت افراط و زیاده روی نکنید. با این کار از فرزند خود فردی می‌سازید که همیشه ناراضی و بی‌قرار است و محرومیت برای او نوعی شکنجه محسوب میشود. با بعضی از خواسته‌های کوچک او که باعث شادمانی‌اش می‌شوند موافقت کنید و از شادی او لذت ببرید.مشاوره با روانشناسان متخصص کودک می تواند به والدین کمک شایانی بکند . مشاوره تلفنی و یا مشاوره حضوری راهکاری مناسب در این موارد است .
همه انسان ها به دنبال بقا و زندگی سالم هستند. لازمه ی سلامتی ورزش کردن است. ورزش کردن سبب بالا بردن سوخت و ساز بدن و در عین حال افزایش جریان و فشار خون و در نتیجه کارایی بهینه تر اعضای بدن می شود . ورزش کردن در تمامی سنین توصیه می گردد ولی در هر سن نوع ورزش و میزان آن متفاوت هست. حتی در افراد با سن یکسان مواردی چون ، جنسیت، قد ، وزن و بسیاری فاکتور های دیگر سبب تمایز ورزش ها می شوند .
ورزش های هوازی :
این مدل ورزش ها بیشتر متمرکز به تنفس و تحریک کننده شش ها و قلب است. این ورزش ها مانند پیاده روی ، پیاده روی سریع ، دویدن آهسته ، شنا کردن و یا حتی رقصیدن باید به صورت منظم در برنامه ورزشی کودکان باشد .
ورزش های جسمی :
ورزش هایی مانند ژیمناستیک، طناب کشی و صخره نوردی بیشتر سبب تقویت عضلات و افزایش توانایی جسمی کودک می شود. این قبیل ورزش ها شاید با سرسره بازی، تاب بازی و یا استفاده از اسباب بازی های درون پارک ها در دوران کودکی اجرا شوند . کودکاننیازمند این هستند که 3 بار در هفته ورزش های سنگین و جسمی انجام دهند .
ورزش های تحمل وزن :
این قبیل ورزش ها مانند ورجه ورجه کردن، بپر بپر کردن و ... سبب تقویت استخوان ها ی کودک می شود.
در زمینه رشد و تربیت کودک، مطالعات مختلفی انجام شده است. می دانیم که رشد و پرورش یک کودک، یک ساز و کار پیچیده و چندمرحله ای است که روانشناس و مشاوره کودک، دو پارارمتر مهم و تاثیرگذار در این زمینه هستند؛ همچنین این مساله در صورتی می تواند دچار عوامل سلیقه ای و محیطی و نهایتا تحریف شود که در این زمینه از روانشناس مشاور کودک متخصصی کمک گرفته نشود. با این حال می توان یک رشد صحیح را در مواردی چون زمینه های عاطفی، جسمانی، اجتماعی و شناختی خلاصه کرد که لازم است جهت تحقق این اهداف، از روانشناس و مشاوره کودک با کیفیتی بهره مند شد؛ به این صورت که روانشناس مشاور کودک، در طی جلسات مشاوره کودک رایگان یا در صورت نیاز پولی، بررسی می کند که آیا سیر رشد تربیت کودک، با روندی اصولی پیش می رود یا خیر؟
همان طور که می دانیم، کودکاندر سنین مختلف، دارای نیازهای متنوعی هستند، که روانشناس مشاور کودک، این نیازها را نسبت به جایگاه و سن کودکان اولویت گذاری می کند. به عنوان نمونه در طی جلسات اولیه مشاوره کودک رایگان، روانشانس کودک می تواند این مساله را به والدینگوشزد کند که در مراحل نوزادی و ابتدایی یک کودک، نیازمندی های سلامتی و جسمانی وی در بالاترین اولویت قرار دارد و هرچه سن کودکبیشتر می شود، اولویت هایی چون نیازهای مالی و استقلال فردی پیش می آید.
در یک مرکز مشاوره کودک معتبر، معمولا از روانشناس مشاور کودک متخصصی استفاده می شود؛ در این مراکز، با استفاده از دارایی هایی چون روانشناس و مشاوره کودک، موارد ضروری مانند روش های اصولی تربیتی و مشکلات تربیتی کودک با والدین مطرح می شود؛ بنابراین والدین می توانند با جستجوی این مراکز، شماره مشاوره تلفنی کودک را بیابند و طی تماس های متعددی، آموزش های لازم جهت تربیت فرزند خود را ببینند. نتیجه این تماس ها، می تواند افق روشنی را برای تربیت و تحویل فرزندان سالم و برومندی به جامعه آینده کشور منجر شود که این مساله، به نوبه خود، بهترین ثمره برای روانشناس و مشاوره کودک حاضر در مرکز مشاوره کودک مربوطه خواهد بود.
ترسیدن کودکانیک واکنش برای بقا و ادامه حیات است. . کودکان از چیزهای خطرناک و صدمه زننده می ترسند و از آنها فاصله می گیرند . فاصله گرفتن از اشیا خطرناک یک جور ایمنی در برابر خطرات محسوب می شود و کمک می کند کودک کمتر ضربه بخورد . مثلا ترسیدن از ارتفاع یا ترسیدن از تاریکی باعث میشود کودک در زمان قرار گرفتن در آن شرایط بتواند بیشتر تمرکز کرده و آسیب کمتری دیده و یا آسیب نبیند.
ترسیدن علاوه بر کودکان در نوجوانان، جوانانو بزرگسالاننیز مشاهده می شود . تمام این ترس ها مانند ترس از تاریکی ، ارتفاع ، حیوانات درنده و .... یک جور سیستم ایمنی برا محافظت از جان انسان است. نوجوانان به دلیل شرایط سنی و رفتاری و نیاز به عضویت در گروه ها یا دیده شدن توسط اطرافیان ممکن است به هر کاری دست بزنند ولی این قوه ترسیدن باعث می شود در تصمیمات خود کمی بیشتر تدبر کرده و بتوانند بالغانه تر تصمیم گیری کنند . گاها نیز ترس سبب می شود انسان تصمیمات غلطی بگیرد و یا عجولانه رفتار کند و یا آن گونه که لازم است تلاش نکند پس کنترل بهینه ترس نه تنها مضر نیست بلکه بسیار مفید می باشد.
ترس در کودکان من جمله ترسیدن از تنبیه شدن ممکن است اثر منفی گذاشته و کودک را به دروغ گفتن تشویق کند . یا ترس از تاریکی ممکن است یک مدل اختلال فوبیا پروری در او ایجاد کند. والدین باید با آگاهی نسبت به این موارد در کنترل صحیح و مناسب ترس فرزندانشان بسیار موشکافانه عمل کنند .
در بسیاری از موارد کودکان میترسند تا توجه بگیرند و والدینباید بدانند که حمایت کردن از کودکدر هنگام ترس یکی از مهمترین وظایف آنها است. البته باید حمایت به گونه ای نباشد که والدین همه کار را انجام دهند و بگذارند که ترس در وجود بچه بماند و کودک به اصطلاح ترسو شود بلکه باید راه های غلبه بر ترس را به کودک آموزش داده و در کنار او ترس های کودکشان را از بین ببرند یا کنترل کنند.
در روز های اخیر خبراهای گوناگونی در مورد زلزله در یکی از شهر های کشور عزیزمان پخش شده اند. با عرض تسلیت به تمامی خانواده های عزیز داغ دیده در این حادثه در شهر کرمانشاه و سایر شهر های ایران یاری رسانی به آنها نباید فراموش شود. این خانواده ها بیشتر از همیشه نیازمند کمک هستند و وظیفه همه ما انسان ها و ایرانی ها هست که در سختی ها پشتیبان یکدیگر باشیم. چون شعر زیبای سعدی : بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند. چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار.
مطلبی که حائز اهمیت است پیگیری اخبار ضد و نقیض موجود است. کودکانبا توجه به احساسات و عواطف لطیف و پاکی که دارند در مواجهه با این اخبار استعداد بیشتری به بیماری های روانی چون افسردگی، ترس ، پریشانی دارند. نوجواناننیزاز این موضوع مستثنا نیستند. والدیننباید حوادث و صدمات ناشی از زلزله را در محیط های خانوادگی در حضور کودکان مطرح کنند و یا صحنه های وحشتناک را به آنها نشان دهند. چون ذهن کودک آنها را می پذیرد و خیال می کند که امکان این اتفاق برای او و خانواده اش هم وجود دارد بنابراین ممکن است دچار ترس و افسردگی شود.
در این موارد دادن آرامش به کودکمی تواند بسیار موثر باشد. گفتن دوست دارم ، روابط عاطفی و حمایتی از او باید صورت بگیرد تا کودک احساس امنیت و آرامش داشته باشد. والدین در این مورد مهمترین اثر را دارند تا جایی که حتی حضور آنها می تواند حس آرامش و حمایت را به کودک القا کند. در مواردی که اضطراب و استرس کودک به صورت بسیار غیر معمول است می توان با مراجعه به روانشناس کودک و نوجوان این موضوع را با او در میان گذاشت و از مشاوره های او استفاده کرد. مشاوره تلفنی کودک نیز می تواند یک راه ساده برای آموزش و ارزیابی باشد. برخی رسانه های مشاوره تلفنی رایگان و یا مشاوره تلفنی کودک با هزینه کمتر نسبت به مشاوره حضوری دارند.
در زمینه رشد و تربیت کودک، مطالعات مختلفی انجام شده است. می دانیم که رشد و پرورش یک کودک، یک ساز و کار پیچیده و چندمرحله ای است که روانشناس و مشاوره کودک یا روانشناسی کودک، دو پارارمتر مهم و تاثیرگذار در این زمینه هستند؛ همچنین این مساله در صورتی می تواند دچار عوامل سلیقه ای و محیطی و نهایتا تحریف شود که در این زمینه از روانشناس مشاور کودک متخصص کمک گرفته نشود. با این حال می توان یک رشد صحیح را در مواردی چون زمینه های عاطفی، جسمانی، اجتماعی و شناختی خلاصه کرد که لازم است جهت تحقق این اهداف، از روانشناس و مشاوره کودک با کیفیتی بهره مند شد؛ به این صورت که روانشناس مشاور کودک، در طی جلسات مشاوره کودک رایگان یا مشاوره کودک تلفنی رایگان و یا در صورت نیاز پولی، بررسی می کند که آیا سیر رشد تربیت کودک، با روندی اصولی پیش می رود یا خیر؟
روانشناس و مشاوره کودک چه موراد مورد نیاز سنین مختلف کودک را تجویز می کنند؟
همان طور که می دانیم، کودکان در سنین مختلف، دارای نیازهای متنوعی هستند، که روانشناس مشاور کودک، این نیازها را نسبت به جایگاه و سن کودکان اولویت گذاری می کند. به عنوان نمونه در طی جلسات اولیه مشاوره کودک رایگان، روانشناس کودک می تواند این مساله را به والدین گوشزد کند که در مراحل نوزادی و ابتدایی یک کودک، نیازمندی های سلامتی و جسمانی وی در بالاترین اولویت قرار دارد و هرچه سن کودک بیشتر می شود، اولویت هایی چون نیازهای مالی و استقلال فردی پیش می آید.
در یک مرکز مشاوره کودک معتبر، معمولا از روانشناس مشاور کودک متخصصی استفاده می شود؛ در این مراکز، با استفاده از دارایی هایی چون روانشناس و مشاوره کودکان، موارد ضروری مانند روش های اصولی تربیتی و مشکلات تربیتی کودک با والدین مطرح می شود؛ بنابراین والدین می توانند با جستجوی این مراکز، شماره مشاوره تلفنی کودک را بیابند و طی تماس های متعددی، آموزش های لازم جهت تربیت فرزند خود را ببینند. نتیجه این تماس ها، می تواند افق روشنی را برای تربیت و تحویل فرزندان سالم و برومندی به جامعه آینده کشور منجر شود که این مساله، به نوبه خود، بهترین ثمره برای روانشناسان و مشاوره کودکان حاضر در مرکز مشاوره کودکان مربوطه خواهد بود.
از جمله مشکلات شایع در بین کودکاناست که عدم تشخیص و درمان به موقع آن لطمات جبران ناپذیری را به زندگی حال و آینده کودک وارد می کند. در واقع اختلال یادگیری، یک واژه کلی است برای توصیف مشکلات خاصی که کودکان در زمینه پردازش اطلاعات و مهارتهای یادگیری دارند .
عنوان های دیگری را هم ممکن است شنیده باشید:
از قبیل اختلال عملکرد خفیف مغزی ، مغز صدمه دیده ، تاخیر رشدی ، نارسایی شناختی ، اختلال های چند حسی ، نقص های عصبی ، رشد نایافتگی عصبی ، نقص های ادراکی ، ناتوانی های یادگیری خاص ، ناتوانی های غیر قابل مشاهده و کوری لغات یا نارساخوانی .
دو مورد از شایع ترین اختلالها:
نارساخوانی :
آیا کودک یا نوجوانتان در خواندن مشکل دارد و این مشکل به صورتی است که حروف یا اعداد را وارونه می کند ، یا آن ها را معکوس می بیند ؟ آیا سرعت خواندن او کم است ، هر لغت را به زحمت و دشواری می خواند ، یا مرتب در املای لغت های ساده مرتکب اشتباه می شود ؟
این قبیل مشکلات در طبقه ای قرار می گیرند که معمولا نارساخوانی نامیده می شود که یک اختلال خواندن خاص است . اگر چه احتمال تشخیص نارساخوانی از سایر نقص های یادگیری بیشتر است ، اما بعضی وقت ها چنانچه آزمون های تشخیصی خاصی انجام نشود ، نه معلم ها و نه والدیننمی توانند متوجه ی این حالت شوند
بعضی از متخصصان عقیده دارند که تاخیر در جنبه های مختلف رشد :
رشد جسمی و رشد فکری ، روحی ، انگیزه ای ، مجموعا بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می گذارد وبر توانایی مغز در درست تعبیر کردن لغت های نوشته شده ، تداخل ایجاد می کنند . در بسیاری از موارد ، این حالت ممکن است به صورت خانوادگی وجود داشته باشد.
علت نارساخوانی چیست :
کودکان مبتلا به نارساخوانی نمی توانند واژه ها را بطور مناسبی پردازش کنند و در واقع انها را به گونه دیگری می بینند و همچنین نمی توانند صدای یک طرف را با کارکتر ارتباط دهند و یا واژه ها را بدرستی بخوانند انها اختلالات در یادگیری نوشتن و هجی کردن و صحبت کردن وحتی ریا ضیات دارند . .
- در تشخیص ترتیب و محل حروف در لغات ، دچار اشتباه و سردرگمی می شود در خواندن یک کلمه با دقت به حروف نگاه نمی کند ، و از روی اولین حرف ، حدس می زند کلمه چیست .
- در حین خواندن یک صفحه ، جایی را که هست گم می کند ، بعضی وقت ها در وسط یک خط این اتفاق می افتد .
. لغات رایجی را که حفظ کرده ، روز بعد نمی تواند به یاد بیاورد -
- وقتی با یک لغت جدید مواجه می شود ، نمی تواند با یک روش اصولی و حساب شده پی به معنی آن ببرد ، بلکه یا معنی آن را حدس می زند ، یا می گوید نمی دانم .
لغت به لغت می خواند و برای خواندن هر لغت ، تلاش و تقلای زیادی می کند.
والدین گرامی، فراموش نکنید که تشخیص به هنگام وجود اختلال یادگیری در کودکان دارای این اختلال ، آینده روشن و متفاوتی را برای کودک رقم خواهد زد. این اطلاعات راهنمای شما در تشخیص وجود یا عدم وجود این اختلال در فرزند شما و روشهای درمان آن خواهد بود که برای اطلاعات بیشتر میتوانید به متخصصان روانشناسی و یا مشاوران تلفنی و انلاین تماس بگیرید .
اختلال بیش‌فعالی همراه با نقص توجه یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکیدر کودکان است که به اختصار ADHD نامیده میشود. این اختلال پدیده‌ای نیست که صرفا در سالهای اخیر ظهور کرده باشد، بلکه دارای تاریخچه‌ای نسبتا طولانی است.در طول زمان، متخصصان این اختلال را با نام‌های میل انفجاری، بازداری اراده و ناتوانی از مهار اخلاقی، فزون‌جنبشی، اختلال نارسایی توجه و اختلال نارسایی توجه با فزون‌کنشی یا بدون آن خوانده‌اند.
در یک تعریف جامع، این اختلال عبارت است از « الگوی پایدار بیش‌فعالی یا نقص توجه، به طوری که شدت آن بیش از حد طبیعی یک کودک طی روند رشد باشد. برای تشخیص این اختلال لازم است دست‌کم برخی از علائم تا قبل از سن هفت سالگی بروز کند. علائم باید حداقل شش ماه باقی بماند و علائم این اختلال دست‌کم در دو محل از بین مدرسه، خانه و… مشاهده شود .»
به والدین دارای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی توصیه می‌کنیم از آنجایی که دارودرمانی برای کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی به تنهایی پاسخگو نیست، بهتر است روشهای تربیتی و برخورد مناسب با این کودکان را فرا بگیرند اما براستی چگونه باید با این کودکان برخورد کرد؟ روشهای تربیتی مناسب این کودکان کدام است؟
در اینجا چند روش مناسب برای رفتار با این کودکانرا بیان می‌کنیم:
توجه مثبت به کودک نشان دهید
فقط زمانی میتوانید با موفقیت برای فرزند خود حد و مرز قوانین را تعیین کنید که به ویژگیهای مثبت او توجه نشان دهید.موثرترین راه برای آموزش رفتار خوب، شکل دادن رفتار یا تحسین است. اگر هنگام تحسین کودک خود، راهنمایی‌های زیر را به کار ببندید، متوجه خواهید شد این کار به عنوان یک روش تربیتی و انضباطی بسیار موثر است.
به کودک خود بگویید که کدام صفات او را می‌پسندید. دست‌کم چندبار در روز کودک خود را به طور مناسب و مقتضی تحسین کنید.برای دریافت پاسخهای بهتر، نوع تحسین را با سن و اخلاق کودک متناسب کنید. برای نمونه در آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن و دیگر نشانه‌های عملی محبت همراه با کلمات مهرآمیز برای کودکان مناسب‌تر است. به این نکته توجه داشته باشید که همیشه از جملات متنوعی برای این کار استفاده کنید، زیرا کودک بعد از مدتی از جملات تکراری خسته میشود. بازخورد فوری نشان دهید و رفتار کودک را برای موفقیت‌های کوچک‌تر نادیده نگیرید.
کودک را با افراد دیگر مقایسه نکنید
روزانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از وقت خود را به کودک اختصاص دهید تا روابط والد ـ فرزند نزدیک‌تری ایجاد شود و زمینه برای تخلیه هیجانات نیز صورت گیرد.در این اوقات به کودکتان در انتخاب فعالیت یا تکلیف، حق انتخاب بدهید و کودک نقش اصلی را بر عهده بگیرد.
دستورات موثر و مناسب بدهید
کودکان دچار اختلال بیش فعالی در کنترل حواس خود ناتوان هستند. به این ترتیب وقتی می‌خواهید کودک رفتار خاصی داشته باشد یا کار خاصی انجام دهد، باید حواس خود را متمرکز کند.برای آموزش این مرحله از مداخله موارد زیر پیشنهاد میشود:
* محیط خانه را بازسازی کنید. فعالیت‌ها و شلوغی‌ها و تماس‌های تلفنی غیرضروری را کاهش دهید و تلویزیون را خاموش کنید.
* برای تقویت توجه کودک ابتدا از بازی «نگاهتو برنگردون» استفاده کنید. به این ترتیب که شما و کودکتان به چشمان یکدیگر خیره شوید، هرکس زودتر خسته شود و نگاهش را برگرداند، بازنده است. پس از اینکه کودک خیره شدن را بخوبی یاد گرفت، به او بیاموزید حواسش را روی کسی که در حال صحبت کردن است، متمرکز کند یا به عبارتی «رادارش را روی او قفل کند». هنگام غذا خوردن به‌طور عمد ترتیبی بدهید تا افراد مختلف صحبت کنند و ببینند آیا کودک این بازی را درست انجام میدهد یا نه. فراموش نکنید در صورت انجام درست این تمرین، کودک را تحسین کنید.
* مطمئن شوید کودکتان وظایفش را متوجه شده است و از او بخواهید دستور را با صدای بلند تکرار کند.
* برای انجام کارها از کودک خواهش نکنید. اگر شما در مورد مساله‌ای از کودکخود خواهش کنید، باید انتظار جواب «نه» را داشته باشید.
تشخیص اختلال
معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده میشود، اما بیشتر کودکان در سنین مدرسه و با تشخیص معلم به مراکز درمانی ارجاع داده می‌شوند.تشخیص، به یک ارزیابی کامل نیاز دارد. اگر تشخیص قطعی نشده باشد تشخیص‌های دیگر مانند ناتوانی در یادگیری یا افسردگیمطرح میشود.سابقه پزشکی کودک و خانواده بسیار مهم است. برخی از بیماری‌های دیگر مانند استرس، افسردگی و اضطراب میتواند مانند بیش‌فعالی تظاهر کنند.
ممکن است از والدین سوالاتی در مورد این بیماری‌ها و نیز در مورد سیر رشد و تکامل کودک، رفتار کودک در خانه، در مدرسه و در بین دوستان پرسیده شود. از سایر افرادی که کودک شما را مرتب می‌بینند نیز باید در این موارد سوال شود.عامل اصلی بیش‌فعالی شناخته‌شده نیست، اما عوامل متعدد ژنتیکی، صدمات مغزی، عوامل عصبی شیمیایی، عوامل عصبی فیزیولوژیکی و عوامل اجتماعی روانشناختی را موثر میدانند.
نوجوانان در سنی هستند که نیاز دارند عضو یک گروه باشند ویا به یک جمع تعلق داشته و از آنها تقلید کنند . فکر دیده شدن و مورد توجه قرار گزفتن تنها در نظر نوجوان در راستای عضویت در گروه ها شکل می گیرد. این گروه های می توانند دوستان ، هم کلاسی ها و یا خاواده و فامیل باشد .
بطور کلی دوره نوجوانی دوره ای است که بیشتر نیاز به نظارت دارد. والدین بهتر است رفت و آمد های نوجوان بررسی کنند ولی رفتار آنها نباید به گونه ای باشد که نوجوان احساس در بند بودن یا زندانی بودن بکند ، دوستانش را بشناسند و با آنها در ارتباط باشد ، با نوجوان صحبت کند و نظراتش را بشنوند و در مجموع فضایی را ایجاد کنند که نوجوان بتواند بدون هیچ استرس و اضطرابی مسائل خود را مطرح کند .
در این دوره از یک سو عواطفنوجوان نسبت به دوران کودکی عمق بیشتری پیدا می کند، و در ادامه آن دوستیهای سطحی و تصادفی دوران کودکی تبدیل به دوستیهای عمیق و انتخابی می شود؛ گرچه از تعداد آنها کاسته می شود اما بر عمق و استحکام آن افزوده می شود؛ پس انتخاب دوستان باهوش، با استعداد و با روابط خانوادگی سالم نقشی بسیار اساسی دارد.
از سوی دیگر، نوجوان که در پی کسباستقلال از خانواده و بزرگسالان است به طور طبیعی به گروه همسالان توجه و گرایش پیدا می کند. این مسئله سبب رشد استقلال خواهی و استقلال طلبی او می شود و به قول معروف قدمی بزرگ در راستای انتقال از کودکی به جوانی بر می دارد.
دوستی های دختران نوجوان از برخی جهات با دوستی های پسران جوان تفاوت دارد. دختران نوجوان دوستان را افراد قابل اعتمادی می دانند كه می توانند با آنان درد دل كنند، نگرانی، اضطراب و اسرار زندگی خود را بگویند. از مد لباس، نحوه آرایش موی سر، مهمانی وبسیاری موارد دیگر صحبت كنند. در حالیكه پسران دوستان را همدم خوبی می دانند كه با هم فوتبال بازی می كنند، جوك تعریف می كنند و موسیقی گوش می كنند.
پسرها كمتر با هم صمیمی می شوند. با هم فوتبال، تنیس بازی می كنند و سرگرمی مشترك دارند. در میان دختران نوجوان كه با هم صمیمی هستند، رقابت و حسادت بیش از پسران دیده می شود. دختران نسبت به از دست دادن دوستان صمیمی آسیب پذیرند و از این امر ناراحت می شوند.
نوجوانان در سنی هستند که نیاز دارند عضو یک گروه باشند ویا به یک جمع تعلق داشته و از آنها تقلید کنند . فکر دیده شدن و مورد توجه قرار گزفتن تنها در نظر نوجوان در راستای عضویت در گروه ها شکل می گیرد. این گروه های می توانند دوستان ، هم کلاسی ها و یا خاواده و فامیل باشد .
بطور کلی دوره نوجوانی دوره ای است که بیشتر نیاز به نظارت دارد. والدین بهتر است رفت و آمد های نوجوان بررسی کنند ولی رفتار آنها نباید به گونه ای باشد که نوجوان احساس در بند بودن یا زندانی بودن بکند ، دوستانش را بشناسند و با آنها در ارتباط باشد ، با نوجوان صحبت کند و نظراتش را بشنوند و در مجموع فضایی را ایجاد کنند که نوجوان بتواند بدون هیچ استرس و اضطرابی مسائل خود را مطرح کند .
در این دوره از یک سو عواطفنوجوان نسبت به دوران کودکی عمق بیشتری پیدا می کند، و در ادامه آن دوستیهای سطحی و تصادفی دوران کودکی تبدیل به دوستیهای عمیق و انتخابی می شود؛ گرچه از تعداد آنها کاسته می شود اما بر عمق و استحکام آن افزوده می شود؛ پس انتخاب دوستان باهوش، با استعداد و با روابط خانوادگی سالم نقشی بسیار اساسی دارد.
از سوی دیگر، نوجوان که در پی کسباستقلال از خانواده و بزرگسالان است به طور طبیعی به گروه همسالان توجه و گرایش پیدا می کند. این مسئله سبب رشد استقلال خواهی و استقلال طلبی او می شود و به قول معروف قدمی بزرگ در راستای انتقال از کودکی به جوانی بر می دارد.
دوستی های دختران نوجوان از برخی جهات با دوستی های پسران جوان تفاوت دارد. دختران نوجوان دوستان را افراد قابل اعتمادی می دانند كه می توانند با آنان درد دل كنند، نگرانی، اضطراب و اسرار زندگی خود را بگویند. از مد لباس، نحوه آرایش موی سر، مهمانی وبسیاری موارد دیگر صحبت كنند. در حالیكه پسران دوستان را همدم خوبی می دانند كه با هم فوتبال بازی می كنند، جوك تعریف می كنند و موسیقی گوش می كنند.
پسرها كمتر با هم صمیمی می شوند. با هم فوتبال، تنیس بازی می كنند و سرگرمی مشترك دارند. در میان دختران نوجوان كه با هم صمیمی هستند، رقابت و حسادت بیش از پسران دیده می شود. دختران نسبت به از دست دادن دوستان صمیمی آسیب پذیرند و از این امر ناراحت می شوند.
روانشناس کودک اهمیت خود را از کودک می گیرد و موضوع کودک و مسائل مربوط به او همیشه مورد توجه بوده است. در دوران کودکی، شخصیت اصلی افراد شکل می گیرد بنابراین مهم ترین و تاثیر گذار ترین دوره زندگی، دوره کودکی است در این دوره فقط مراقبت و نگهداری های جسمی از کودککافی نیست. کودک نیاز به مراقبت های روحی نیز دارد ، او باید از لحاظ عاطفی، شخصیتی و هوشی نیز تقویت شود.
ویژگی های یک روانشناس خوب :
اشتیاق برای مراقبت و درمان:
برای یک روانشناس خوب بودن ، شور واشتیاق واقعی برای مراقبت ازکودکان و نیازهای آنها است . انسانهای بالغ و مهربان بیشتر قادر به ارتباط گرفتن و بازی کودکان هستند این کمک به لذت بردن از درمان و پروسه درمان لازمه یک مشاور کودکان است .
امانت داری:
یک مشاور و روانشناس کودک باید یک توانایی ذاتی برای بدست اوردن اعتماد کودک و خانواده او را داشته باشد . به طوری که با او احساس راحتی بکنند و مسائل شخصی و احساسی خود را بدون هیچ کم و کاستی و یا احتیاط و خجالتی با او در میان بگذارند .
یک روانشناس خوب همیشه باید حریم خصوصی درمانگر و خانواده اش را حفظ کند و آن را موضوع گفتگوی خود با همکاران خود نکند.
تخصص روانشناس کودک:
یک روانشناس کودک باید دارای مهارت و تخصص در مسایلی باشد که کودک با آن مواجه می شود تا بتواند موثر تر با او برخورد کند . به عنوان مثال یک کودک ناتوان در یادگیری مستلزم مشاورهگرفتن از یک روانشناس مدرسه متخصص در تکنیک های کمک به کودکان در کلاس درس است . مهارت های تخصصی برای ارتباط به این معناست که روانشناسبداند در هنگام مشاهده کودکیکه مساله ای برای او پیش آمده است چگونه سوالات درست را از او بپرسد و چگونه داده های منتج از پاسخهای کودک را تجزیه و تحلیل کند .
شبکه ارتباطی قوی:
یک مشاورباید بتواند علاوه بر کودک با شبکه وسیعی از کسانی که در حمایت از کودک موثرند ، ارتباط برقرار کند . مثلا گاهی پیش می آید که مشاورباید با معلمان مدرسه کودک ، پزشک او و پدر و مادرش و سایرینی که به نحوی در کمک به درمان موفق کودک ، موثر باشند ، ارتباط برقرار کند .
در کنار همه این گزینه ها ، صبر ، همدلی و شنونده خوب بودن اصلی ترین ویژگی یک مشاور و روانشناس خوب است .
برای کمک و راهنمایی به کودکان خود میتوانید از متخصصان روانشناس که در زمینه کودک فعالیت دارن راهنمایی بگیرید ولی درصورت عدم دسترسی متخصصان میتوانید از مشاوران تلفنی و آنلاین استفاده کنید و مشکلات و مسائل کودک خود با اطمینان مطرح کنید .
هوش بطورکلی معنایی کاملا انتزاعی است . به این معنی که نمی توانیم مجموعه ای محسوس و عینی را برای تعریف ان نام ببریم . بطور ساده تر هوش مجموعه ای از فراینده هاست که در شدت و ضعف برخی رفتارهای فرد نمایان میشود که این رفتار منجر به فعالیتی هدفمند و سازگار با محیط میگردد . به بیان دیگر هوش نوعی توانایی و قابلیت است که باعث میشود فرد بصورت منطقی فکر کند و اعمالی که بدنبال این اندیشیدن انجام میدهد هدفدار و منطق با محیط است .
استدلال کردن و اموختن معلومات و پردازش مفاهیم میتواند از دایره ی هوش مفهوم ان باشد.
در مورد تعریف مفهوم هوش، روانشناسان به دو گروه تقسیم شده‌اند: گروه اول بر این اعتقادند که هوش، از یک استعداد کلی و واحد تشکیل میشود، اما گروه دوم معتقدند انواع مختلف هوش وجود دارد. آنچه تعریف دقیق از هوش را دچار مناقشه میکند آن است که هوش یک مفهوم انتزاعی است و در واقع هیچ‌گونه پایه محسوس، عینی و فیزیکی ندارد. هوش، یک برچسب کلی برای گروهی از فرآیندهاست که از رفتارها و پاسخهای آشکار افراد استنباط میشود .
دیوید وکسلر، از معروف‌ترین کسانی است که تعریف نافذی از هوش ارائه نموده است. از نظر وی، هوش عبارت است از توانایی کلی و جامع در فرد که باعث تفکر منطقی، فعالیت هدفمند و سازگاری با محیط میشود. در نظر وی، هوش یک توانایی جامع است..
نقش والدین در تربیت فرزندان شایسته در اینجا نمایانگر می شود بدین ترتیب که والدینی که می بینند کودکشان این توانایی را دارد که مانند آن ها صحبت کند و یا مسائل دیگر ؛ باید بتوانند که این قابلیت و توانایی را در مسیر مشخص برای کودک رهبری کنند ، تا کودکبتواند در حوزه هایی که برای او سودمند و ثمر بخش است اطلاعات خود را افزایش دهد . در واقع والدین با این جهت دهی ضمن اینکه درس ادب و نزاکت را به کودک خود می آموزند در نهایت کودک موفق و باهوش نیزخواهند داشت . همچنین میتوانید برای راهنمایی و دریافت اطلاعات برای پیشرفت و کمک به کودکتان با متخصصان روانشناسی و یا در صورت عدم دسترسی به مراکز میتوانید با تماس به مشاوران تلفنی و انلاین اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کنید .
همه پدر و مادر ها می خواهند کودکانی مودب داشته باشند که به آن ها افتخار کنند و ببالند اما مسئله پرورش و تربیت فرزندان مسئله مهم و در عین حال سختی است آن هم با وجود رسانه های جمعی و شبکه های مجازی بی انتها که روزانه میلیونها اطلاعات و عبارات و فرهنگهای مختلف را وارد خانه های ما و ذهن فرزندانمان میکند . برخی پدر و مادر ها ترجیح می دهند که کودکی کم رو داشته باشند تا کودک پرخاشگر .
. در این مورد که کودک با ادب داشته باشیم یا کودک کم رو با شما سخن خواهیم گفت
مطمئنا با والدینی روبرو شده اید که مرتبا به کودکان خود گوشزد می کنند که ” شلوغ نکن ” ، “گریه نکن ” و عباراتی ازاین دست...
علم روانشناسی ثابت کرده که نباید به کودکان بگوییم چه کار نکن بلکه باید بگوییم چه کار بکن مثلا از آنها بخواهیم در مواجه با بزرگترها طوری رفتار کنند که بزرگتر از او تعریف کند و در قبال کاری که دیگران برای آنها انجام میدهند تشکر کنند و به آنها یاد بدهیم به روحیات دیگران احترام بگذارند نه اینکه سعی شان فقط خوشحال کردن دیگران باشد بلکه در صورت برخورد با فرد ناراحت در برطرف کردن مشکل او بکوشند . به عبارتی روابط اجتماعی کودک را تقویت کنیم .
یک ترفند که برای پرورش این خصلت در شخصیت کودکان میتوان از آن استفاده کرد این است که با استفاده از عکس چهره ها حالات مختلف را به کودک بیاموزیم .
گاهی پیش می اید که پدر و مادرها برای خرید به فروشگاه می روند یا در یک مهمانی خانوادگی شرکت میکنند و کودک شروع به حرفهای بی ادبانه میکنند یا بیقراری و گریه میکند . در این موارد باید کودک را واقع بین سازیم . به این صورت که او را به بیرون از فروشگاه یا محل مهمانی ببریم ، برای او داستان یا مطلبی از کتاب یا گوشی همراه خود بخوانیم بعد از او بپرسیم : حالا آرام شدی ؟ سپس به محل خرید یا مهمانی بازگردیم . این کار به کودک این بینش را میدهد که گریه کردن او والدین را از هدفشان به عقب نمیکشاند . این را یادمان باشد که همانگونه که والدین در خانه با هم صحبت و برخورد میکنند کودکانشان نیز به همان صورت رفتار خواهند کرد . کودکان از همان بدو تولد و یا حتی زمانی که در شکم مادرهستند میشنوند و یاد میگیرند ، پس باید از همان ابتدا مودبانه صحبت کردن در کودکان را در آن ها نهادینه کنیم .
چگونه به کودکان کمرو خود کمک کنیم :
والدین نباید کمرو بودن فرزندان خود را نشانه ادب و متانت او قلمداد کنند اگر والدین خجالتی و کمرویی فرزند خود راشناسایی نکنند ممکن است باعث از بین رفتن استعدادهای بالقوه ی کودک شود . همچنین وقتی میدانند فرزندشان کمی خجالتی و کمرو است به او بر چسب خجالتی نزنند بلکه دلیل این واکنش را از او جویا شوند و علت را شناسایی کنند و در صدد برطرف کردن کردن این مشکل برآیند.
مثلا : در یک جمع وقتی می بینید فرزندتان اعتماد به نفس کافی برای ارتباط با دیگران را ندارد ، نباید بگویید ” فرزند ما خجالتیه” یا در صورت گفتن این عبارت با گفتن اینکه “اما یه نقاش با استعداده ” جبران کنید و اینگونه اعتماد به نفس کودک را تقویت کرده و با فرزندان همدلی کنید ، وقتی می بینید از حضور در جمع یا در میان دوستان دوری می کند به او بگویید من هم احساس تو را داشتم و فکر میکردم همه فقط مرا تماشا می کنند با این کار او احساس تنهایی نمی کند و خود سعی میکند که راهی برای این مشکل بیابد .
در واقع شما میتوانید با رفتارتان به کودک بیاموزید که چگونه کودک شاد و سرزنده باشد . الگوپذیری کودکان از والدین بطور کلی می تواند شخصیت آنها را در زمینه های مختلف شکل دهد . شما با رفتار و برخوردتان تا حد زیادی تاثیرگذار خواهید بود . برای دریافت مشاوره کودک و نوجوان درمورد اینکه کودک باادب داشته باشیم نه کم رو می توانیم از متخصصان روانشناسی کودک و نوجوان یا مشاوران تلفنی و آنلاین راهنمایی بگیرید .
در دنیا نظام های آموزشی متفاوتی وجود دارد که هر کدام می توانند نتایج مختلفی در روند تحصیلی نوجوانان داشته باشند. به طور مثال نظام های آموزشی دانش آموز محور با نظام های آموزشی معلم محور همچون نظام آموزشی ایران تفاوت های زیادی در عملکرد و نتیجه خواهد داشت. در حال حاضر در جامعه شاهد ترک تحصیل نوجوانان به صورت شایعی هستیم و یا در صورت ادامه تحصیل ، بی رغبتی و عدم علاقه به تحصیل مخصوصاً در نوجوانان پسر می بینیم.
دلایل ترک تحصیل نوجوانان :
ترک تحصیل برای نوجوانان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. افسردگیکه خود یکی از اختلالات سلامت روان می باشد و خود نیز دلایل متفاوتی دارد یکی از دلایل عمده ترک تحصیل نوجوانان است. افسردگی می تواند به علت هدف نداشتن نوجوان ، عدم آموزش و هدایت تحصیلی صحیح ، عدم وجود اشتیاق برای ادامه تحصیل ، تنبلیو غیره باشد. یکی دیگر از دلایل که باعث ترک تحصیل نوجوانان شده تغییر سبک زندگی و البته متناسب با آن تغییر نکردن نظام های آموزشی است. تکنولوژی و گوشی های همراه به شکل بسیار شدیدی زندگی نوجوانان را تحت تغییر داده اند و شرایط زندگی آن ها را بسیار متفاوت کرده اند و می توانند یکی از عوامل مهم حواس پرتی و عدم علاقه نوجوانان به تحصیل و درس خواندن باشد. همین تغییر شرایط باعث شده که آمار ترک تحصیل در نوجوانان در کشورهای همچون ایران که نظام آموزشی متناسب با شرایط تغییر نکرده افزایش یابد.
یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل نوجوانان محیط های آموزشی و برخورد معلمان با دانش آموزان است. در شرایطی که در محیط های آموزشی معلمان نتوانند آموزش های صحیح را به نوجوانان بدهند و با برخوردهای درست محیط را برای آن ها امن کنند این محیط ها خود می توانند یکی از دلایل فرار نوجوانان و کودکان از مدرسه باشد. پدر و مادر و محیط خانواده یکی دیگر از دلایل کاهش علاقه نوجوانان به تحصیل می باشد. به صورتی که اگر نوجوان در خانواده و در خانه از سمت پدر و مادر حمایت نشده و دقدقه هایی داشته باشد که برای او دقدقه هایی بزرگ تلقی شود باعث عدم تمرکز کودک و نوجوان در مدرسه شده و به همین علت باعث دور شدن از روند تحصیل و روند آموزش و افت تحصیلی برای او خواهد بود. خود پدیده افت تحصیلی و کاهش رغبت دانش آموزان به تحصیل پدیده ای چند عاملی است که از عوامل آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
سلامت روان وعملکرد تحصیلی نوجوانان رابطه بسیار تنگاتنگ با هم دارند. سلامت روان خود مقوله بسیار پیچیده و تخصصی است که باید همیشه خانواده ها ، کودکان و نوجوانان خود را از این لحاظ بررسی کرده و مراقب آن ها باشند و در صورت لزوم به مرکز مشاوره و روانشناسان متخصص مراجعه کنند. در این مسیر روانشناسان متخصص نوجوانان می توانند بسیار به خانواده ها کمک کنند چرا که آن ها با بحران های ویژه این دوره آشنا بوده و می توانند نوجوان را با مشاوره های خود به مسیر درست هدایت کرده و والدینرا که اکثرا نسبت به روش های صحیح تربیتی و برخورد با نوجوانانناآگاه هستند ، آگاه کنند. در شرایط و مواردی که خانواده ها و حتی خود نوجوانبا بحران هایی روبرو می شوند که باید حتما آن ها را حل کنند و مشکل خود را برطرف کنند درصورت عدم توانایی مراجعه حضوری به مرکز روانشناسی می توانند از خدمات مشاوره تلفنی و یا همچنین از خدمات جدید همچون مشاوره آنلاین استفاده کنند که می توانند بسیار مفید بوده و شرایط زندگی را راحت تر کرده و میزان افت تحصیلی و عدم اشتیاق نوجوانان به تحصیل را کاهش دهند.
داشتن کودک باهوش یکی از آرزوهای والدیناست که برای این کار حاضرند هزینه های زیادی برای فرزند خود متحمل شوند و خدمات آموزشی خاصی را برای او درنظر بگیرند. اما همین موضوع هوش کودکان مقوله ای بسیار پیچیده ای است که باید توسط متخصصان همین زمینه اندازه گیری شود و برای این کار آزمون ها و روش های مختلفی وجود دارد. تست هوش و یا سنجش ضریب هوشی کودکان در مراکز مختلف و با امکانات متفاوت از جمله آزمون های کتبی و یا آزمون های کامپیوتری انجام می شود که این آزمون ها به والدین کمک می کند تا از بهره هوشی فرزند خود آگاه شوند و تشخیص دهند و متناسب با آن خدمات و امکانات آموزشی خاصی را برای کودک خود فراهم کنند و یا در صورت پایین بودن بهره هوشی کودک با اقدامات و آموزش های خاص و یا درمان های ویژه ضریب هوشی و دیگر توانایی های مغزی او را افزایش دهند. از جمله آزمون های هوش می توان به تست دیوید وکسلر اشاره کرد که یکی از پرطرف دارترین آزمون ها برای سنجش بهره هوشی کودکان می باشد که می توان ضریب هوشی آن ها را با توجه به رده سنی آن ها تشخیص داد.
البته خود هوشمقوله پیچیده ای است که تعریف های بسیار متعددی برای آن وجود دارد و می توان المان های مختلفی برای سنجش هوش در نظر گرفت. شاید شما انواع هوش را شنیده باشید، مثلاً هوش هیجانی ، هوش ریاضی ، هوش نقاشی و ... به این دلیل انواع هوش وجود دارد که تعریف یکسان و جامعی برای هوش وجود ندارد ولی معیارهای سنجش می تواند شناخت تقریبی از بهره هوشی کودک به ما بدهد. چیز دیگری که از ضریب هوشی کودکان می توان متوجه شد ، سن عقلی کودک می باشد با این تعریف که هر چه بهره هوشی کودک بالا باشد سن عقلی او نیز بالاتر است.
در آزمون های سنجش هوش و سنجش IQ کودکان انواع مختلف آزمون وجود دارد مانند آزمون های ریاضی و عددی ، آزمون های نوشتاری ، آزمون های تصویری ، آزمون حافظه و ... که این ها با توجه به ردۀ سنی کودکانمی تواند متفاوت باشد. بعد از سنجش هوش کودکان با آزمون های موجود ، هر آزمون طبقه بندی خاصی از میزان هوش کودک را ارائه می دهد. بطور مثال می توان به طبقه بندی آزمون دیوید وکسلر اشاره کرد که کودکان را از کودک کانا تا کودک نابغه طبقه بندی می کند. البته باید خاطر نشان کرد که ضریب هوشی بسیار بالا و بالاتر از مقدار آزمون وکسلر یعنی بالاتر از عدد 150 را می توان در طبقه بندی کودکان استثنایی قرار داد.
کودکی و نوجوانی دوران حساس از زندگی فرد است که فرد باید در آن دوران به شناخت و کشف استعداد های خود برسد تا بتواند برای آینده خود تصمیم خوبی بگیرد. در این دوران نیاز به پشتیبان و سرپرست یک نیاز اساسی است که خانواده مهم ترین و بهترین گزینه است. کودکان و نوجوانانی که به دلایل مختلفی نظیر آسیب های اجتماعی و خانوادگی مانند اعتیاد ، طلاق ، فوت ، بیماری والدین و ... از زندگی در کنار خانواده محروم می شوند و با شرایط بی سرپرست و بد سرپرست وارد جامعه می شوند نیازمند مراقبت و ارایه خدمات روانشناسی خاصی هستند. مراقبتی که آسیب های روحی و خلاء های هیجانی و عاطفی این کودکان (نوجوانان) را پوشش دهد و کمک به رشد همه جانبه و پرورش استعداد های نهفته شان کند.
تکلیف عمده نوجوان کسب هویت و استقلال است. یعنی یافتن پاسخی به این دو سوال: "من که هستم؟" و "چه می‌کنم؟" این دوره را باید دوره نقش‌آزمایی دانست، دوره‌ای که فرد ممکن است برای تغییر شخصیت خود، رفتارها، عقاید و علایق مختلفی را مورد آزمایش قرار دهد و دست به هر کاری بزند.
کسب هویت یکی از مراحل مهم تحول روانی-اجتماعی در طول زندگی افراد است. تحول روانی اجتماعی در هر فرد طی 8 مرحله شکل می گیرد که از کودکی تا پیری ادامه دارد. در هر مرحله فرد با تعارضی روبرو می شود و فرد در صورت حل موفقیت آمیز تعارض، مرحله بعدی را نیز بهتر آغاز می کند. در هر مرحله فرد با نیرو های درون روانی و اجتماعی در ارتباط است و این هر دو بر رشد و تحول فرد موثر هستند.
رشد اخلاقی، تمرین، محیط و تعادل جویی از عوامل موثر بر تحول روانی-اجتماعی هستند.
یکی از عوامل محیطی که نقش اولیه در شخصیت افراد دارد، خانواده است. از وقتی که کودک به رشد یافتگی اجتماعی می رسد، خانواده و مدرسه نقش کلیدی بازی میکنند.
بد سرپرستی و بی سرپرستی:
از آسیب های مهم خانواده، بدسرپرستی با بی سرپرستی است.
بی سرپرست به آن دسته از افرادی اطلاق می شود که بنا به دلایلی پدر و مادر خود را از دست داده اند یا اینکه والدین، آنها را رها کرده اند؛ و بد سرپرست به افرادی اطلاق می شود که به علل گوناگون از حمایت، مراقبت و نگهداری موثر توسط خانواده محروم بوده و مورد غفلت خانواده (جسمی یا روانی و هردو) قرار می گیرند.
این کودکان با مشکلات فراوانی روبرو هستند. مشکلات این کودکان نداشتن احساس امنیت و برطرف نشدن نیازهای آنهاست. کودکانی که در مراکز شبانه روزی هستند به دلیل جابه جایی های مکرر از خانه به خانه دیگر و از خانه به شبانه روزی و از شبانه روزی به خانه تغییر سیاست های مرکز نگهداری، تغییر کارمندان امکانات رفاهی و تفریحی احساس بی ثباتی می کنند. کمبود اعتماد به نفس و عدم بیان مشکلات با فرد مناسب و عدم مورد علاقه بودن از دیگر کمبودها و مشکلات روحی رفتاری این کودکان می باشد وجود خشونت رفتاری و بدنی در بین آنها کمبود امکانات و سلیقه های متفاوت آنها احساس محرومیت از خانه و خانواده باعث بروز خشونت در بین آنها شده است.
نحوه رفتار با کودکان بی سرپرست :
با این کودکان نباید طوری رفتار کرد که احساس دلسوزی ، ترحم و تبعیض شما را متوجه شوند. باید طوری رفتار کرد که کودک متوجه خلاء والدینش نشود. مثلاً توجه و مهربانی بیش از اندازه ، خریدن اسباب بازی های متنوع ، ابراز علاقه و محبت بیش از حد ، فرق گذاشتن بین او و سایر کودکان و .. بیش از آنکه کودک را خوشحال کند می تواند لطمات بدی بر روحیه او بگذارد.
:تنها گذاشتن این کودکان در خانه یکی ازنگرانیهااست با وجود خطراتی که انها را تهدید میکند بخصوص سرک کشیدن انها در محیط اشپزخانه و بوجود امدن حوادث درد ناکی که کم و بیش در مورد انها در اخبار حوادث و سایر شبکه های اجتماعی دیده و شنیده ایم .
نگرانی بعدی والدین حضور در مهمانیهاست که با وجود شیطنت کودکان و مشکلاتی که برای صاحب خانه و سایر مهمانها ایجاد میکنند شب مهمانی را برای والدین بسیار سخت میکنند از انجایی که کودکان بیش فعال سعی در جلب توجه هم دارند انرژی زیادی را از والدین میگیرند . کودک بیش فعال با دست و پای خود زیاد بازی میکند و به اصطلاح در جای خود میلولد ، همین مسئله در محیطهای اموزشی نیز هست و معمولا کودک بیش فعال کلاس را ترک میکند و دائم بی قراری میکند.
نکته قابل توجه مغز پر تنش و فعال کودکان بیش فعال است. در مغز این کودکان انتقال دهنده های عصبی با هورمونهای سروتونین ، دوپامین ، نور اپی نفرین زیاد سروکار دارد.
طبق تحقیقات صورت گرفته پسران سه برابر ذختران بیش فعالند و این یک مسئله ثابت شده است پس والدین پسران بیش فعال نباید فعالیت زیاد فرزند خود را به منزله ناتوانی خود در درک فرزندشان یا بی توجهی و بی احترامی فرزندانشان نسبت به خود تعبیر کنند.
درمان کود ک بیش فعال
بدلیل پیچیدگی روحیات کودکان در مان قطعی و ثابتی وجود ندارد اما والدین ویتوانند با رعایت برخی مسائل از وخیمتر شدن اوضاع جلوگیری کنند ، برای مثال هنگام صحبت کردن با کودک ارتباط چشمی خود را با او حفظ کنید ، خود را در جای او قرار دهید ، به کودک آموزش دهید که حواس خود را بر روی شخص گوینده متمرکز کند ، درصورت درست انجام دادن وظایفی که به او محول شده او را مورد تشویق قرار دهید .شما میتوانید این کار را بصورت بازی انجام دهید با اصلاحاتی مانند "نگاهتو ازش برندار"یا "رادارتو روش ثابت کن"
نکته مهم بعدی رعایت رژیم غذایی میباشد ، استفاده از مواد غذایی کافئین دار برای کودکان بیش فعال انرژی آنها را چندین برابر میکند و این مسئله کنترل آنها را برای والدین و اطرافیان کودک بسیارسختتر میکند . تحقیقات بعمل آمده نشان میدهد استفاده از سبزیجات ذر رژ یم غذایی تاثیر مثبتی در رفتار کودکان بیش فعال دارد.
هرساله بسیاری از کودکان و نوجوانان در مدارس کودکان سراسر دنیا در حال آموزش و تحصیل هستند . مدارس باید علاوه بر تحصیل کودکان و نوجوانان محیط هایی سرشار از آموزش های مناسب باشد . آموزش روش های مناسب زندگی ، آموزش نحوه برخورد با مسائل ، آموزش نحوه ایجاد ارتباط با دیگران ، آموزش چگونگی حل کردن مشکلات و ... از جمله مواردی هستند که کودکان و نوجوانان باید درمدارس یاد بگیرند.
در حال حاضر علاوه بر مدارس مهد های کودک نیز نقش بسیار تعیین کننده ای در آموزش و نحوه تربیت کودکان دارند چرا که هر چه سن فرزند شما پایین تر باشد توانایی تاثیر پذیری و انعطاف پذیری در آنها بیشتر است. مهد های کودک باید آموزش های مناسب به کودکان بدهند . این آموزش ها باید علاوه بر تخصصی بودن و سازگاری با فرهنگ ایرانی ، باید متناسب با سن کودکان نیز باشد.
باید در مهد کودک ها مهارت ها را به کودکان یاد دهند. ولی نقش اصلی در تربیت فرزندان را خود والدین ایفا می کنند . هرچند در حال حاضر به دلیل مشغله های کاری والدین وقت کمتری را با کودکان خود سپری می کنند ولی تاثیر آنها بر رفتار فرزندشان بسیار بسیار بیشتر از مهد ها و مدارس است . کودکان والدینشان را نگاه می کنند و از آنها تقلید می کنند .
والدین باید در ابتدای امر خودشان یاد بگیرند که چگونه زندگی و رفتار کنند تا بتوانند الگو های مناسبی برای فرزندان خود باشند .
ترس از مدرسه نیز می تواند یکی از عوامل ترک تحصیلی باشد هرچند این دلیل می تواند ب راحتی با مراجعه به روانشناسان متخصص بهبود و درمان شود . خانواده ها نقش اساسی در تشویق یا دلسرد کردن فرزندشان در رفتن به مدرسه دارند.
بدخوابی کودکان معمولا در سنین کودکی نیازی به درمان دارویی ندارند اما اگر دفعات آن تداوم پیدا کرد و کودک هر شب دچار بدخوابی شد نیاز است که به پزشک مراجعه کند تا با استفاده از داروها از بروز این اختلالات جلوگیری شود.
تاثیر حضور مادر در کاهش بدخوابی کودکان
حضور سریع مادر بر بالین کودکی که دچار بدخوابی شبانه شده باعث تثبیت این مشکل در او خواهد شد دکتر کتایون خوشابی در این رابطه افزود: حضور سریع ما در هنگام بدخوابی کودکان باعث تکرار این عادت توسط آن ها در شب های بعد خواهد شد.کودکان از دوسالگی قادرند تا صبح بدون اینکه از خواب بیدار شوند به راحتی بخوابند مگر اینکه بیداری بر اثر تشنگی و یا نیاز به دستشویی صورت بگیرد.
بنابراین به مادران توصیه می شود به محض شنیدن صدای کودک به سراغ او نروند بلکه ابتدا باید کمی تامل کنند.
شمارش اعداد در حین مواجه شدن با بی خوابی کودکان
به گفته ایشان، شمارش اعداد یکی از بهترین راهکارها برای مقابله با کودکان بدخواب است. مثلا مادر می تواند در دفعات اول ۱۰ ثانیه صبر کرده و در دفعات بعدی این زمان را افزایش دهد. معمولا مادرها پس از مدتی متوجه می شوند زمانی که آنها مشغول شمردن هستند صدای کودک قطع می شود.
دکتر خوشابی تاکید کرد:والدین نباید هنگام بیداری کودک با او بازی کرده یا او را تغذیه کنند زیرا این کار نیز باعث می شود که این عادت برای آنها جا بیفتد.همچنین والدین باید از راه بردن کودک در این هنگام پرهیز کنند.
درمان دارویی بدخوابی کودکان
بدخوابی کودکان معمولا در سنین کودکی نیازی به درمان دارویی ندارند اما اگر دفعات آن تداوم پیدا کرد و کودک هر شب دچار بدخوابی شد نیاز است که به پزشک مراجعه تا با استفاده از داروها از بروز این اختلالات جلوگیری شود.
وی در پایان اظهار کرد: اگر فرد در سنین نوجوانی سابقه تشنج داشته و دچار بدخوابی باشد باید حتما به پزشک مراجعه کند.
قربانی: فاطمه/ سن: 6 سال/ فرزند طلاق دارای یک برادر/ آزارگر (متهم): فرزاد 24 ساله/ وضعیت تاهل: مجرد/ شغل: بیکار/ تحصیلات: پنجم ابتدایی
خلاصه ماجرا:
بعد از آنکه پدر و مادر فاطمه از یکدیگر جدا شدند فاطمه به دلیل سن کم به مادرش سپرده شد. مادرش با او از شیراز به بوشهر آمدند و نزد پسرعمه و عمه خود ساکن شد. در این مدت هم مادر فاطمه و هم فرزاد پسرعمه او به شیشه اعتیاد داشتند. دقیقا مشخص نیست آزارها علیه فاطمه از چه تاریخی شروع شده است و نخستین بار فرزاد چگونه این دختربچه را آزار داده است. اما آنچه بر فاطمه گذشته است علاوه بر سوءتغذیه، سوزاندن، آزار و اذیت جنسی و حبس بوده است که متهم گفته برای تربیت کردن او به دلیل خیس کردن خود صورت گرفته است.
» فاطمه دیگر نباید با فردی که او را مورد آزار قرار داده ملاقات کند.» این جمله را دکتر کتایون خوشابی، فوق تخصص روانپزشکی اطفال درباره کودک شش ساله یی می گوید که در بوشهر تحت انواع کودک آزاری ها قرار گرفت و در نهایت با تهدید یکی از ساکنان خانه یی که در آن زندگی می کرد به بیمارستان منتقل و روند درمانش آغاز شد. هر چند حالاتنها یک مددکار به صورت شبانه روزی بر بالین فاطمه حاضر است و متخصص روانپزشک و اطفال به گفته همین مددکار یک روز در میان به او سر می زند، خوشابی اعتقاد دارد باید تیمی متشکل از روانپزشکان اطفال، روان شناسان بالینی کودک، مددکاران و تیم پرستاری و حتی متخصص زنان اورولوژی و کلیه فاطمه را تحت مراقبت قرار دهند. این دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی همچنین بر این نکته تاکید می کند که جنسیت تیم مراقبت کننده از فاطمه باید برخلاف جنسیت فرد آزار گر باشد.
خوشابی که کتابی نیز تحت عنوان کودک آزاری به رشته تحریر درآورده در تحلیل ماجرای کودک آزاری بوشهر می گوید: خشم فاطمه نسبت به والدینش امری بدیهی است چرا که آنها نتوانسته اند به عنوان پدر و مادر از او به خوبی مراقبت کنند. وی ضمن انتقاد از نگرش موجود نسبت به کودکان در جامعه اعلام کرد که حاکمیت حس تملک نسبت به کودکان باعث می شود والدین آزار گر اعتراض اطرافیان در قبال رفتارشان را دخالت در کار خود تلقی کنند. همین حس باعث می شود افرادی که شاهد کودک آزاری هستند نسبت به فرد آزار گر اعتراضی نکنند.
هرچند به گفته خوشابی پیشگیری در هر امری از درمان بهتر است اما گفت وگوی حاضر تاملی است بر آنچه باید بعد از این کودک آزاری دلخراش برای فاطمه انجام شود. ترمیم آلام روحی و روانی فاطمه اگر از سلامت جسم او بااهمیت تر نباشد قطعا کم اهمیت تر نخواهد بود. با دکتر خوشابی به گفت وگو نشستیم تا ببینیم بعد از این برای فاطمه چه می توان کرد تا او هم همانند بقیه همسالان خود به زندگی عادی و طبیعی خود بازگردد.
ماجرای کودک آزاری بوشهر و سوزانده شدن فاطمه کوچولو توسط پسر عمه مادرش مدت هاست که بر سر زبان هاست. حالانزدیک به یک ماه و نیم از افشا شدن این کودک آزاری گذشته است اما سوال اینجاست که چه کار باید کرد تا هر چند وقت یک بار شاهد وقوع چنین کودک آزاری هایی در جامعه نباشیم؟
ببینید از آنجایی که کودکان آسیب پذیرترین اقشار هر جامعه یی را تشکیل می دهند و برای حمایت از خود نیاز به بزرگسالان دارند بدیهی است که قوانین هر کشوری بایستی در راستای حمایت از حقوق کودکان بازبینی و تنظیم شود. به همین مناسبت کنوانسیون حقوق کودکان که کشور ایران هم جزو آن محسوب می شود طیف سنی کودکان را تا سقف 18 سال بالابرده است. به این دلیل که نشان دهد نه تنها کودکان خرد سال بلکه نوجوانان هم شامل این قشر ضعیف و آسیب پذیر هستند و باید مانند خردسالان زیر چتر حمایتی قانونی کشورها قرار بگیرند.
بهتر است برای مشخص شدن آنچه بر سر فاطمه دختر 6 ساله یی که در بوشهر مورد کودک آزاری قرار گرفته، آمده ابتدا به تعریفی مجمل از انواع کودک آزاری بپردازیم. انواع کودک آزاری، آزارهای جسمی، جنسی، غفلت و بی توجهی، سوءاستفاده عاطفی و نیز وادار کردن کودکان به تکدی گری و کار کردن زیر سن قانونی اشتغال را شامل می شود.
تمامی انواع کودک آزاری ها، تبعات جبران ناپذیری بر ذهن و جسم کودکان تا آخر عمر باقی می گذارد اما وخیم ترین و مهلک ترین تبعات روانشناختی ناشی از کودک آزاری جنسی است که متاسفانه این کودک نیز علاوه بر آزارهای جسمی مورد آزار جنسی هم قرار گرفته است.
فاطمه از سوی مردی که با مادرش قرابت فامیلی دارد مورد آزار قرار گرفته است به حدی که بینایی چشمان او به مخاطره افتاده و تمام سطح بدنش از آثار سوختگی و گازگرفتگی پر شده است. آیا این فرضیه درست است که کودکان بیشتر از سوی آشنایان و حتی اقوام درجه یک خود مورد آزار قرار می گیرند؟
اگر بخواهیم راجع به کودک آزاری جسمی صحبت کنیم بیشترین مرتکبان کودک آزاری فیزیکی به ترتیب والدین و سپس خواهران و برادران و اقوام و آشنایان کودک هستند چون بیشترین میزان کودک آزاری از نوزادی تا سن 10 سالگی است که در این سنین کودکان بیشترین وقت خود را در خانه و در بین اقوام درجه یک و دو خود می گذرانند.
آزار و اذیت این کودک توسط پسر عمه مادرش چه تبعات روانی را می تواند برای فاطمه در آینده پس از بهبودی جسمی به همراه داشته باشد ؟
درباره کودک آزاری جنسی باید گفت هرچه شدت اذیت و آزار بیشتر باشد طبیعی است تبعات روانشناختی اش هم شدیدتر خواهد بود. بنابراین کودکی که مورد آزار جنسی قرار گرفته به نوعی در درجه اول هم مورد آزار جسمی قرار گرفته است که نیازمند مراقبت جدی از این کودک خواهد بود. در کنار این وقتی کودک آزاری جنسی مطرح می شود عوارض روانشناختی عدیده یی را در کودک قربانی شاهد هستیم که شاید شایع ترین عوارض این نوع کودک آزاری افزایش سطح اضطراب و ترس و نگرانی در کودک و از دست رفتن اعتماد او نسبت به اطرافیانش باشد که گاهی می تواند این از دست دادن اعتماد نسبت به اطرافیان تا بزرگسالی و آخر عمر با قربانی همراه باشد. همچنین ممکن است هرگونه مشکلات رفتاری از جمله پرخاشگری، خشم شدید نسبت به خود، خودآزاری و گاهی اوقات افسردگی و اقدام به خودکشی و شب ادراری در کودک قربانی مشاهده شود. بنابراین وقتی با کودکی روبه رو هستیم که مورد کودک آزاری جنسی قرار گرفته باید تیمی متشکل از متخصصان مختلف وضعیت جسمی و روانشناختی او را مدام مورد رسیدگی قرار دهند.
سازمان بهزیستی استان بوشهر از ابتدای این ماجرا برای فاطمه یک مربی مرد و یک مددکار زن در نظر گرفته تا او را مورد مراقبت قرار دهند. رییس سازمان بهزیستی استان نیز می گوید فاطمه تحت نظر تیمی از روانپزشکان متخصص و پزشک اطفال و روانشناس قرار دارد آیا لازم است تیم ویژه یی برای مراقبت از این کودک بسیج شود؟
بله، فاطمه دائما باید از لحاظ جسمی و روحی مورد رسیدگی قرار گیرد و باید تیمی شامل روانپزشکان کودک، متخصصان اطفال، روانشناسان بالینی کودک، مددکاران و تیم پرستاری مدام بر بالین کودک حضور داشته باشند و وضعیت او را کنترل کنند.
با توجه به وضعیت روحی و روانی این کودک 6ساله که با این سن کم تجربه های دردناکی را پشت سر گذاشته نخستین اقدام فوری و عاجل برای بهبود شرایط روحی او چیست؟
در مرحله نخست این تیم باید مراقب باشند که این کودک هرگز در معرض آزار مجدد قرار نگیرد پس باید کودک قربانی از فردی که او را مورد آزار قرار داده به طور کامل جدا باشد و در جای جدایی از او مراقبت و نگهداری شود.
ملاقات مجدد این فرد با کودک باید برای همیشه ممنوع شود و دیگر هرگز مواجهه یی بین کودک با فرد آزار گر پیش نیاید.
به جز این، کودک قربانی باید در بسیاری از مواقع تحت نظر متخصص زنان، اورولوژی و کلیه هم قرار بگیرد چون ممکن است در خیلی از موارد، قربانی کودک آزاری صدمات جسمی مهمی دیده باشد.
درباره عوارض روانشناختی نیز باید تحت نظر این تیم قرار بگیرد و بهتر است که جنسیت تیم مراقبت کننده از کودک بر خلاف جنسیت فرد مرتکب یا آزارگر باشد تا کودک بتواند اعتماد از دست رفته خود را بازسازی کند.
در خیلی از مواقع ممکن است کودک دچار احساس گناه شود و خود را در ماجرایی که پیش آمده مقصر تلقی کند.
این حس کودک باید در جلسات بازی درمانی و روان درمانی از بین برود و با توجیه کردن او در این باره که وی مقصر ماجرایی که پیش آمده نیست و او توسط افراد بد و کثیف مورد آزار قرار گرفته او را قانع کرد که تقصیری متوجه اش نیست. گاهی طول جلسات روان درمانی و بازی درمانی ممکن است بین 6 ماه تا یک سال هم طول بکشد تا به تدریج خشم کودک نسبت به اطرافیان و فرد مرتکب تخلیه شود.
دیده شده است که اگر کودکی توسط والدین یا اقوام نزدیکش مورد آزار قرار گرفته نسبت به والدینش خشم شدیدی احساس کند چون نتوانسته اند از او به خوبی مراقبت کنند.
بنابراین در جلسات بازی درمانی و روان درمانی هدف اصلی تخلیه خشم کودک به روش مسالمت آمیز تری است که بتواند از این طریق اضطراب خود را کاهش دهد و حس اعتماد نسبت به دنیای اطراف را در خود بازسازی کند.
در ادامه اگر کودک علایم اضطراب شدید یا افسردگی یا رفتارهایی نظیر اقدام به خودکشی از خود بروز داد باید از درمان های دارویی استفاده شود و در صورت لزوم کودک را برای ادامه درمان بستری کرد.
متاسفانه فاطمه تنها نمونه کودک آزاری در جامعه ما نیست. پیش از این هم کودکانی توسط اقوام خود یا افراد غریبه مورد کودک آزاری قرار گرفتند با توجه به اینکه در چند سال اخیر اقداماتی برای پیشگیری از این پدیده شوم انجام شده چرا هنوز شاهد وقوع این دست کودک آزاری های وحشیانه هستیم؟
متاسفانه نگرشی که بر جامعه ما نسبت به کودکان حاکم است نگرش مالکیتی است. به عنوان مثال اگر شما در خیابان شاهد نوعی از کودک آزاری باشید و به پدر و مادری که این کار را در ملاعام انجام می دهند اعتراض کنید خیلی راحت با این واکنش مواجه خواهید شد که فرزند خودم است. این نوع پاسخ ناشی از نگاه مالکیتی و ملکیتی و نگاه شیءگونه نسبت به کودکان است. در حالی که همه جامعه نسبت به کودک آزاری مسوول هستند و این مسوولیت از نوع قانونی و انسانی است که باید نسبت به ضجه ها و فریادهای کودک همسایه مان حساس باشیم. خوشبختانه در چند سال گذشته قوانین در جهت حمایت از حقوق کودکان و مراقبت از آنها پیشرفت قابل ملاحظه یی کرده است. خط اورژانس اجتماعی که توسط سازمان بهزیستی راه اندازی شد و همچنین انجمن حمایت از حقوق کودکان تحت عنوان صدای یارا از جمله اقدامات موثر سال های اخیر است. اگر در هر کجا هر کسی که با کودکان سرو کار دارد مثل مربیان مهدکودک، معلمان، پرستاران و پزشکان نسبت به مساله کودک آزاری حساس تر باشند و این فاجعه را به عنوان معضل اجتماعی بنگرند و پیگیری کنند قطعا شاهد بهبودی هایی در این زمینه خواهیم بود.
باید این احساس وظیفه را در قبال کودکان مان داشته باشیم تا در روبه رو شدن با انواع کودک آزاری بلافاصله مراجع قضایی را درجریان موضوع قرار دهیم. همان طور که در مسائلی مانند معضلات اجتماعی و مسائل بهداشتی می گوییم پیشگیری بهتر از درمان است درباره کودک آزاری هم قطعا پیشگیری بر درمان ارجحیت دارد به این دلیل که در بسیاری از موارد با بهترین شرایط و امکانات هم برگرداندن یک کودک قربانی به زندگی عادی تا آخر عمر هم میسر نیست.
دکتر کتایون خوشابی در بیان پیامدهای جسمی و روحی آزار جنسی در کودکان گفت :« بستگی به سن کودک و تعداد دفعات آزار جنسی تبعات روانشناختی ناشی از آن هم متفاوت است ، آزار جنسی شامل لمس کردن می شود و تا یک رابطۀ کامل جنسی که با زور و اجبار از طرف یک فرد بزرگسال به منظور بهره کشی از یک کودک انجام می شود ادامه دارد.»
آزار جنسی تبعات روانشناختی متعددی را از خودش تا پایان عمر فرد باقی می گذارد ، معمولا در بسیاری از مواقع آزار جنسی ممکن است در خانواده انجام بپذیرد ، در مواردی توسط والدین و خواهران و برادران انجام می پذیرد که تحت عنوان زنا با محارم از آن یاد می شود ، در موارد دیگر ممکن است توسط افراد فامیل ، بستگان و افراد غریبه این عمل انجام شود بنابراین بستگی به این دارد که توسط چه کسی با چه تداومی این آزار انجام بپذیرد ، عوارض تبعات روانشناختی ناشی از آزار جنسی به عوارض کوتاه مدت و عوارض بلند مدت تقسیم می شود و عوارضی را از خودش به جای می گذارد.
این متخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در خصوص عوارض کوتاه مدت و بلند مدت این اتفاق اظهار داشت :« عوارض کوتاه مدت بلافاصله بعد از انجام آزار جنسی شامل شب ادراری ، گوشه گیری ، علائم اضطراب شدید و ترس شدید می تواند باشد به طوریکه کودکی که قبلا هیچ مشکلی نداشته حالا در ارتباط با بزرگسالان به خصوص بزرگسال جنس موافق آزارگر ، دچار مشکل ارتباطی می شود از آنها ممکن است بترسد ، در حضور دیگران ممکن است احساس وحشت داشته باشد و به نوعی ممکن است این احساس به کودک دست بدهد که همه بزرگسالان آن جنس ممکن است آزارگر باشند و قصد آزار رساندن به او را داشته باشند.»
در مواردی اختلالات عادتی مثل ناخن جویدن ، شب ادراری ممکن است به عنوان یک عارضه کوتاه مدت و بلافاصله بعد از آزار دیده شود . اضطراب شدید یکی از علائم قربانیان آزار است که به شدت دچار اضطراب و ترس شدید می شوند.
کودکی که در گذشته هیچ مشکلی با تنهایی نداشته دچار ترس از تنهایی و تاریکی می شود و یا ترس از باقی ماندن با یک فرد غریبه در جایی را ممکن است داشته باشد.
ترس از نزدیک شدن یعنی ترس از لمس کردن ممکن است ایجاد شود که هر نوع لمسی را کودک ممکن است تفسیر آزارگونه ازش داشته باشد و ترس از نزدیک شدن را احساس کند وقتی فرد بزرگسالی می خواهد به کودک نزدیک شود به شدت بترسد و خودش را کنار بکشد.
در خصوص عوارض بلند مدت علاوه بر اختلالاتی را که ذکر کردیم در خیلی از موارد ممکن است در نوجوانی ویا در بزرگسالی فرد قربانی آزار ممکن است دچار افسردگی شود و گاهی اقدام به خود کشی بلافاصله بعد از آزار جنسی یا سالها بعد ممکن به دنبال افسردگی ناشی از این آزارگری ممکن است در فرد دیده شود .
اعتماد کردن به دیگران برای آنها دچار مشکل می شود و دچار خدشه می شود ، کودک قربانی آزار ممکن است تا آخرعمر احساس اعتمادش را در ارتباط با دیگران از دست بدهد و هیچ کسی را قابل اعتماد نداند به خصوص اگر قربانی آزار توسط محارم خودش مورد آزار قرار بگیرد مثلا اگر پدری فرزند خودش را مورد آزار جنسی قرار بدهد آن کودک برای همیشه دیگر اعتمادش را به دیگران از دست می دهد چون قاعدتا فردی مورد اعتماد تر از پدر و مادر وجود ندارد و اگر قرار باشد که از طرف آنها آزاری به خصوص آزار جنسی به کودک برسد طبیعی است که دیگر اعتمادش به این افراد تا آخر عمر از دست برود.
بنابراین در تبعات دراز مدت گفتیم انواع اختلالات جنسی مانند بی میلی جنسی ، عدم ارضای جنسی ، عدم و ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی با همسر دیده شود در کنار آن گفتیم افسردگی ، اضطراب از تبعات روانشناختی دراز مدت فرد قربانی آزار می تواند در آن دیده شود.
این متخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در خصوص عکس العمل خانواده ها در مقابل این اتفاق ، تصریح کرد:« اگر خانواده به موقع از این اتفاق ناگوار مطلع شود و متوجه شود که کودکش یک بار یا چندبار مورد آزار قرار گرفته ، مداخلات روانشناختی زودهنگام می تواند از بروز تبعات دراز مدت و طولانی مدت تا آخر عمر تا حدودی جلوگیری کند.»
خیلی از مواقع این کودکان نیاز به رفتار درمانی دارند در صورت بروز افسردگی و اضطراب نیاز به دارو درمانی دارند ، این کودکان باید دوباره حس اعتماد کردن به دیگران را بدست بیاورند و این از طریق برقراری یک رابطه مناسب از طرف درمانگر ممکن است که کودک یاد بگیرد که دوباره بتواند حس اعتماد را به فرد بزرگسال تجربه کند بنابراین مداخلات روانشناختی زودهنگام از جمله رفتاردرمانی و یا دارودرمانی در صورت بروز مشکلاتی نظیر اضطراب و افسردگی از طرف روانپزشک کودک می تواند به کاهش عوارض روانشناختی ناشی از آزار کمک کند.
گاهی اوقات تجربه یک آزار جنسی سرنوشت زندگی یک کودک را تا آخر عمر تغییر می دهد در کنار اختلالاتی که گفتیم از تبعات وعوارض روانشناختی آزار جنسی می توان به اختلالات شخصیتی هم اشاره کرد به خصوص افرادی که دچار اختلال شخصیتی مرزی می شوند در بعضی از آنها در کودکی سابقۀ آزار جنسی را داشتند .
خیلی از مواقع به دلیل اینکه کودک از طرف فرد بزرگسال آزارگر تهدید می شود با توجه به اینکه اگر این راز را فاش کنی خودت را می کشم یا پدر و مادرت را از بین می برم یا به اطرافیانت آزار می رسانم ، خیلی از مواقع کودکان در مقابل این تهدید ها سکوت را ترجیح می دهند و این راز را به افراد خانواده خود فاش نمی کنند ،که این می تواند به تکرار آزار جنسی منجر شود و وقتی فرد آزارگر ببیند که کودک صحبت نمی کند و این راز را فاش نمی کند متاسفانه این تجربه آزار ممکن است به طور مکرر تکرار شود و طبیعی است که هرچقدر تجربه آزار تکرارش بیشتر شود میزان و تبعات روانشناختی هم بیشتر است .
این متخصص روانپزشکی کودک و نوجوان گفت :« پس بنابراین ممکن است که بستگی به میزان آسیب روانشناختی که هر کودک در اثر آزار جنسی می بیند از فردی به فرد دیگر متفاوت است ، ویژگی های شخصیتی افراد با هم متفاوت است ، ویژگی های تاب آوری آنها با یکدیگر متفاوت است مثلا در برابر یک استرس به خصوص در یک خانواده برای دو فرزند هر کدام از آنها ممکن است واکنش های متفاوتی را نسبت به آن استرس نشان دهند پس یک فرمول قطعی وجود ندارد که همه افرادی که دچار آسیب جنسی می شوند در آینده به گونه ای یکسان تبعات روانشناختی را داشته باشند.»
وی در خصوص راه های درمان اثرات روحی این اتفاق اظهار داشت :« خیلی از مواقع ممکن است فرد تا آخر عمر ترجیح بدهد که این راز را با خودش حمل کند با تمام تبعات به نوعی کنار می آید فردی است که مشکلات روانشناختی خاصی هم دارد ولی ترجیح می دهد که مراجعه نکند و این راز را برای کسی فاش نکند و راجع به این مسئله اصلا کار نشود در صورتی که فرد بزرگسالی که در دورۀ کودکی مورد آزارهای مکرر جنسی قرار گرفته خودش تمایل داشته باشد و بخواهد که درباره این مسئله کار شود ، طبیعتا وقتی خود فرد انگیزه لازم برای دریافت کمک داشته باشد در آن صورت هست که می شود به آن فرد کمک کرد ، روان درمانی های کوتاه مدت و بلند مدت و دارو درمانی می تواند به کاهش تبعات روانشناختی کمک کنند و در حقیقت کمک کنند که فرد بتواند با این حادثه و آسیب های ناشی از آن تا حدودی خودش را سازگارتر کند ولی بدیهی است که این درمان ها اثرات موقتی داشته باشد و این زخم ناشی از یک آزار جنسی تا آخر عمر التیام پیدا نکند.»
پیشگیری بهتر از درمان است و به خانواده ها توصیه می شود که در روابط افراد بزرگسال با فرزندانشان حساس باشند و در مورد راهکارهای مختلف آن توصیه ما به خانواده ها همیشه این است حتما مراقبت کافی از فرزندانشان داشته باشند ، خیلی آنها را تنها در کنار یک فرد بزرگسالی که حتی ممکن است کاملا آشنا هم باشند قرار ندهند و به گونه ای این تماس ها باید باشد که خودشان نقش نظارتی را داشته باشند.
به کودکانمان راجع به لمس خوب و لمس بد یاد بدهیم ، هر لمسی لمس خوب نیست ، خیلی از بچه ها درباره لمس بد خودشان متوجه می شوند ، لمس بد از طرف هر فردی باشد ، لمسی است که احساس بدی به یک کودک و یک فرد بزرگسال می دهد بنابراین باید به کودکان راجع به لمس خوب و لمس بد یاد بدهیم ، باید با کودکان بر خلاف فرهنگ مان این را همیشه یادآوری کنیم که نباید اجازه بدهیم دیگران به آنها نزدیک شوند و آنها دست بزنند.
این برخلاف باور فرهنگی ماست که خیلی راحت اجازه می دهیم فرزندانمان را حتی افراد غریبه در خیابان ببوسند ، نوازش کنند یا محبتشان را نشان بدهند ، گاهی اوقات در پس این محبتها یک غریزه جنسی وجود دارد که فرد می خواهد با این نوازش و بوسیدن غریزه جنسی خودش را ارضا کند پس بنابراین در مورد لمس ها باید حساس باشیم.
محافظت از اندامهای خصوصی بدن کودکانمان را باید به آنها یاد بدهیم ، باید بخواهیم که قسمت های حساس بدنشان را مواظب باشند و اجازه ندهند که هیچ فردی به آنها دست بزند و این شامل پدر و مادر هم می تواند باشد بنابراین باید خیلی سریع آنها را در حمام کردن مستقل کنیم و در حمام به آنها یاد بدهیم که نقاط حساس بدنشان را خودشان شست و شو کنند و خود والدین حتی آن نقاط را لمس نکنند و به کودک آموزش بدهند که این اندامها ، اندامهای خصوصی هستند که کسی حق دست زدن به آنها را ندارد.
دکتر خوشابی در پایان بر لزوم آموزش دادن والدین در این خصوص تاکید کرد و گفت :« بنابراین وقتی که کودکانی که آموزش های لازم را می بینند ، اطلاعات و آگاهی بهتری دارند ، میزان آسیب پذیریشان نسبت به کودکانی که هیچ آموزشی ندیده اند و هیچ آشنایی درباره بدنشان و آزارهای جنسی ندارند کمتر است ، پس همیشه تاکید بر پیشگیری است که مراقب باشیم که اتفاقی نیفتد.
علی پسر 9 ساله ای است که کلاس سوم دبستان است و برای ارزیابی و تشخیص ، توسط والدین به روانپزشک کودک ارجاع داده شده است.
والدین علی از سوالات تکرای و اضطراب او شکایت داشته اند . از حدود دو تا سه ماه قبل ،نگرانی های دائمی راجع به بیمار شدن ، شستشوی مکرر دستها ، چک کردن چندباره کیف مدرسه و درب منزل ، وادار کردن والدین به تکرار کلمات خاص در وی داشته است.
برای مثال ، اگر علی و والدینش در ماشین باشند و در خیابان فردی را ببینند که ژولیده و بیمار به نظر برسد ، او شروع به پرسیدن سوالاتی در مورد امکان بیمار شدن و انتقال میکروب ها از راه دور به او می کند. هر چند اطمینانی که والدین به او می دهند تا حدودی کارساز است ، اما به محض رسیدن به خانه علی به حمام می رود . اوهمچنین در انجام کارهایش همواره شک دارد و به طور دائمی از والدین می پرسد که آیا کار من درست بوده است یا خیر؟حرف من درست بوده است یا خیر؟ وعلی رغم تاکید چندباره والدین به نظر می رسد که او مطمئن نمی شود. بررسی تاریخچه خانوادگی نشان می دهد که خواهر بزرگتر علی رفتارهایی این گونه داشته ولی شدت آن درحدی نبوده که در عملکرد روزانه او تداخل کند و او هیچگاه نیازی به دارو درمانی نداشته است ، علی با تشخیص اختلال وسواس فکری-عملی تحت درمان دارویی و نیز درمان های رفتاری - شناختی قرار می گیرد.
اختلال وسواس فکری – عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری – عملی افکار اضطرابی یا تشریفاتی است که شخص توانایی کنترل آن را ندارد. اگر شما دچار وسواس باشید،شاید از افکار و یا تصورات مداوم و ناخواسته یا نیاز ضروری برای انجام یک سری رفتارهای تشریفاتی خسته شده باشید.
شاید شما دچار وسواس آلودگی و کثیفی باشید و به همین دلیل چندین و چند مرتبه دستانتان را بشویید.شاید احساس کنید که باید به طور مکرر چیزی را چک کنید و یا ترس از آسیب رسیدن به نزدیکانتان را داشته باشید . شاید مدت زمان طولانی صرف شمردن ویا لمس کردن اشیاء اطرافتان کنید و یا به طور مداوم دچار نگرانی از وجود نظم و ترتیب و نقارن در اشیاء باشید و یا افکاری مغایر با باورهای مذهبی تان داشته باشید.
این افکار و تصورات آزار دهنده ، وسواس فکری نامیده می شوند و تشریفاتی که شما انجام می دهیدتا مانع آن ها شوید وسواس عملی،خوانده می شوند.هیچ لذتی در انجام چنین تشریفات عملی وجود ندارد تنها این کار رابرای رهایی از آشفتگی که افکار وسواسی برای شما ایجاد کرده اند ،انجام می دهید.
بسیاری از افراد طبیعی جامعه نیز دچار علائمی از وسواس هستند مانند چک کردن چند مرتبه اجاق گاز قبل از خروج از منزل .ولی اختلال ،زمانی تشخیص داده می شود که این رفتارها حداقل یک ساعت در طول روز دوام داشته باشند و اضطراب زیادی ایجاد کنند و در زندگی روزمره مزاحمت ایجاد کنند.
بسیاری از افراد بزرگسال که دچار این اختلال هستند،می دانند آنچه که انجام می دهند ،بی معنی است ولی نمی توانند جلوی خود را بگیرند، با این وجود برخی افراد بخصوص کودکان دچار وسواس ،نمی دانند آنچه انجام می دهند ، بیش از حد طبیعی است.
وسواس فکری – عملی در مردان و زنان به یک میزان شیوع دارد.وسواس می تواند در کودکی ، نوجوانی و یا بزرگسالی بروز کند ولی میانگین سن بروز آن 13 تا 19 سالگی و یا در سالهای ابتدایی بزرگسالی است. یک سوم بزرگسالان وسواسی ،نشانه هایی از وسواس در کودکی را تجربه کرده اند. سیر رشد اختلال متفاوت است. گاهی اوقات علائم آن بروز می کند و رفع می شوند شواهد نشان می دهد که وسواس فکری –عملی در خانواده ،ارثی است .
افسردگی ویا دیگر اختلالات اضطرابی می توانند با وسواس همراه شوند . علاوه بر آن این افراد از موقعیتهایی که باید با وسواس خود مواجه شوند دوری می کنند.اگر وسواس به میزان زیادی پیشروی کند ، در انجام وظایف شغلی و مسئولیتهای روزانه فرد اختلال ایجاد می کند . ولی در بیشتر موارد این اختلال تا این حد پیشروی نمی کند. در پژوهشی که توسط محققین انجام شده است نشان می دهد که مصرف داروها و رفتار درمانی می تواند به افراد دچار وسواس کمک زیادی کند. ترکیب دو نوع درمان (دارویی و رفتار درمانی) برای بیشتر بیماران مفید است. برخی افراد به یک نوع درمان پاسخ می دهند و برخی دیگر به نوع دیگر درمان پاسخ بهتری را می دهند.داروهای موثر در درمان وسواس ،فلووکسامین (Fluvoxamine) پاروکستین (Paroxetine) سرترالین (Sertraline) فلوکستین (Fluoxetine) کلومیپرامین (Clomipramine) است.
ثابت شده رفتار درمانی به خصوص رفتار درمانی تحت عنوان مواجهه دادن و منع پاسخ دهی برای درمان وسواس ، مفید است . این کار شامل مواجه کردن شخص با عامل ایجاد مشکل است سپس کمک به فرد در خودداری از انجام اعمال تشریفاتی است. برای مثال دست زدن به شی آلوده و خودداری از شستن دستها نمونه ای از مواجه کردن است. این روش درمانی اغلب برای بیمارانی مفید است که به طور کامل در جلسات درمان شرکت می کنند و البته در مورد افرادی که علاوه بر وسواس دچار افسردگی نیز هستند نتایج چندان مطلوب نیست.
وسواس فکری – عملی در کودکان و نوجوانان
اختلال وسواس فکری – عملی به طور معمول در نوجوانی و یا ابتدای بزرگسالی بروز می کند و به طور متوسط از هر 200 کودک یا نوجوان یک کودک و یا نوجوان دچار وسواس است. وسواس فکری – عملی با تفکرات وسواسی شدید و یا اعمال اجباری همراه است که در زندگی روزمره ، اختلال ایجاد می کند. وسواس ها افکار مداوم ، تکانه ها و تصورات نا خواسته ای هستند که اضطراب و تنش ایجاد می کنند.اغلب این تفکرات ، غیر واقعی و نامعقول هستند.اعمال اجباری ،رفتارهای تکراری و یا تشریفاتی (مانند شستن دستها،مرتب کردن دائمی اشیاء ،چک کردن چیزی چندین و چند مرتبه) و یا اعمال ذهنی (مانند: شمارش ،تکرار برخی واژه ها به صورت زمزمه).
در وسواس فکری – عملی افکار و یا اعمال وسواسی در فرد اضطرب زیاد و یا تنش ایجاد می کند و یا در اعمال روزمره نظیر درس خواندن و یا اعمال اجتماعی و روابط شخص، مزاحمت ایجاد می کند. افکار وسواسی در سنین مختلف کودکی متفاوت هستند و شاید در طول زمان نیز تغییر کنند. کودک دچار وسواس شاید افکاری در مورد صدمه رسیدن به خود و یا اعضای خانواده اش را داشته باشد.
برای مثال کودک به طور اجباری تمام درها و پنجره های خانه را بعد از اینکه والدینش خوابیدند چک می کند تا بتواند از این طریق اضطرابش را کاهش دهد . پس کودک ترس از این دارد که شاید به طور تصادفی یک پنجره یا در باز مانده باشد در حالی کهبه تازگی درها را چک کرده و آنها را قفل کرده است و این کار را به طور اجباری بارها و بارها انجام می دهد.
کودک بزرگتر یا نوجوان وسواسی ترس از بیماری ناشی از آلودگیها ، ایدز و ... را دارد و برای مقابله با این احساس او تشریفاتی را انجام می دهد (رفتارها و عملکردهای تکراری).گاهی اوقات افکار و اعمال اضطرابی با هم متصل می شوند "من می ترسم که اگر چک کردنم یا شستشوی دستانم راقطع کنم،اتفاق بدی بیافتد بنا براین نمی توانم جلوی آن را بگیرم یا اینکه می دانم این کار بی معنا است."
پژوهش ها نشان می دهد که اختلال وسواس فکری اغلب به صورت موروثی است هر چند به این معنا نمی باشد که کودکی که یک والد وسواسی دارد حتما دچار وسواس خواهد شد.مطالعات مجدد نیز نشان می دهد که گاهی وسواس ، با عفونت باکتریایی استرپتوکوکی (گلو درد چرکی) پیشرفت می کند و بدتر خواهد شد و نیز این احتمال وجود دارد کودکی دچار وسواس شود که هیچ سابقه خانوادگثی وسواسی نداشته باشد.کودکان و نوجوانان اغلب در مورد وسواس خود،احساس خجالت و شرمساری ی کنند. بسیاری از آن ها از اینکه بخواهند در رابطه با افکار و رفتارها یشان صحبت کنند تردید دارند . ارتباط موثر بین والدین و کودکان فهم مشکل را آسان می کند تا کودکشان را حمایت کنند . بیشتر کودکان دچار وسواس با ترکیبی از روان درمانی (بخصوص روش شناختی و تکنیک های رفتاری) و مصرف داروها بهبودی می یابند. حمایت خانواده و اطلاعات نیز نکات لازم برای درمان است. درمان آنتی بیوتیکی در مواردی که وسواس در ارتباط با عفونت گلو درد چرکی باشد، موثر است.کمک خواستن از روانپزشک کودک ونوجوان در مورد شناخت مشکلات ناشی از وسواس به اندازه درمان آن ها مفید است.
تاثیرات جانبی داروهای ضد وسواس چیست؟
داروها گاهی تاثیرات جانبی از جمله دل بهم خوردگی، خواب آلودگی ،و سردرد دارند. تاثیرات جانبی خفیف شامل فعالیت زیاد کودکان و نوجوانان است اما تغییر خلق،به شکل خوشحالی غیر معمول ویا افسردگی غیر معمول می باشد. در چنین مواقعی مشاوره با روانپزشک الزامی است.
طول مدت دارو درمانی چقدر است و در طول این مدت توصیه های پزشکی چیست؟
تمام داروهای ضد وسواس به کندی تاثیر می گذارند.دارو زمانی تجویز می شود که میزان وسواس کودک افزایش یافته و در کودک و خانواده او تنش ایجاد کرده باشد. حتی گاهی دو یا سه ماه طول بکشد تا دارو درمانی تاثیرات خود را نشان دهد و البته تاثیرات آن بین حدود 12 هفته تا یک سال بعد از شروع دارو درمانی باقی خواهند ماند. طول درمان وسواس در کودکان به طور دقیق مشخص نیست.بسیاری از متخصصین مصرف به مدت 9 تا 18 ماه رابعد از تشخیص و تثبیت علائم وسواس ،در کودک توصیه می کنند که البته با افزایش خفیف میزان دارو همراه است.بازگشت بیماری در اثر قطع مصرف دارو نسبت به بازگشت آن در اثر قطع درمان رفتاری - شناختی بسیار محتمل تر است . زیرا بیشترین اثر مطلوب ناشی از درمان ترکیبی ، استفاده از دارو و روش های رفتاری – شناختی است.
بابک پسری 4 ساله است که از طرف پزشک متخصص اطفال جهت بررسی به روانپزشک اطفال معرفی شده است.والدین اظهار میکنند که کودک تا سن 1/5 سالگی از نظر گردن گرفتن ،نشستن و راه افتادن کاملآ طبیعی ولی شروع تکلم با تاخیر بوده است.در حدود 2 سالگی خانواده متوجه پس رفت تکلمی کودک شده اند به طوری که کلمات قبلی را استفاده نمی کرده و یا نابجا و غلط استفاده می کرده است.در حال حاضر در برقراری روابط با همسالان مشکل دارد و قادر به دوست یابی نیست .هنگام حضور در مهد کودک بصورتی رفتار می کند که گوئی هیچ کس در کلاس حضور ندارد .تماس چشمی محدود است ویا خیره می شود.
در مقابل رفتار محبت آمیز والدین واکنش نشان نمی دهد.در خانه بیشتر در خودش است و به نظر می رسد در دنیای خیالی خودش سیر میکند.کلمات و جملات دیگران را بدون درک مفاهیم تکرار میکند و گاه عبارات شنیده فعلی را تکرار می کند.کمتر از ضمیر من استفاده میکند و خودش را به نام صدا میکند.مفاهیم و دستورات را درک می کند ولی توجه و تمرکز خیلی کم است بطوریکه کوچکترین محرک محیطی موجب حواس پرتی در او می شود.حرکات تکراری دارد مثلآ مدتها با چرخ ماشین اسباب بازیش سرگرم می شود ویا ساعتها کلید برق را خاموش و روشن می کند ویا با دکمه های کنترل تلوزیون بازی می کند.علاقه ی خاصی به وسایل مکانیکی دارد مثلآ حرکت پنکه،ماشین لباسشویی و یا صدای جارو برقی توجه او را جلب می کند.از طرف دیگر به آگهی های تبلیغاتی علاقه ی خاصی نشان می دهد و ریتم کلام و آهنگ ها را به صورت طوطی وار تکرار می کند.گاهی اوقات دستش را در وضعیت غیر عادی نگه می داردو یا مرتب با دست به صورتش ضربه می زند.مدتها درکیر تکان خوردن،چرخیدن،....می شود.عادات خاصی دارد مثلآ درخانه از مسیر مشخصی حرکت می کند.با اسباب بازی هایش درست بازی نمی کند مثلآبا ترتیب معین آنها را در رختخوابش می چیند بطوریکه خلاف آن موجب آشفته شدن او می گردد.
از طرف دیگر در بررسی های آزمایشگاهی ، نوار مغزی و سیتی اسکن انجام شده مورد خاصی نشان داده نشده است .با توجه به تارخچه ،ارزیابی روانشناسی و روانپزشکی ،کودک مبتلا به اختلال اتیستیک است .
اتیسم چیست ؟
اتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتار های ارتباطی و کلامی غیر طبیعی مشخص می شود .علایم این اختلال در 3 سال اول زندگی بروز می کند .علت اصلی اختلال ناشناخته است و در پسران شایعتر از دختران است.وضعیت اقتصادی ، اجتماعی ،سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز اتیسم ندارد .این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارتهای ارتباطی تاثیر می گزارد .کودکان و بزرگسالان مبتلا به اتیسم در ارتباط کلامی و غیر کلامی ،تعاملات اجتماعی و فعالیت های مربوط به بازی مشکل دارند .این اختلال ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای انان دشوار می سازد .در بعضی موارد رفتار های خود آزارانه و پرخاشگری وجود دارد .در این افراد حرکات تکراری (دست زدن ،پریدن ) و یا مقاومت در مقابل تغییر نیز دیده می شود و ممکن است در حواس بینائی ،شنوائی ،لامسه ،بویائی و چشایی نیز حساسیتهای غیر معمول نشان دهند . هسته مرکزی مشکال در اتیسم اختلال در ارتباط است.
پنجاه درصد کودکان اتستیک قادر نیستند از زبان به عنوان وسیله اصلی برقراری ارتباط با سایرین استفاده نمایند .عدم بکار بردن ضمیر "من" از ویژگیهای کلامی این کودکان است . از مسایل دیگر تکلمی تکرار کلمات و جملات اطرافیان است .
انواع اختلالات نافذ رشد چیست ؟
چندین اختلال در زیر گروه اختلالالت نافذ رشد وجود دارد.در اختلالات نافذ رشد آسیب شدید در چندین حوزه رشدی وجود دارد.افرادیکه در طبقه بندی اختلالات نافذ رشد قرار می گیرند در برقراری ارتباط اجتماعی دچار مشکل هستند ولی شدت آن متفاوت است.
نکات عمده ای که تفاوت میان اختلالات را بیان می کنند در زیر مطرح شده است:
اختلال اتیستیک:
ارتباط،تعامل اجتماعی و بازی تخیلی بطور مشخص آسیب دیده است.علائق محدود مشخص می گردد.تاخیر در شروع تکلم وجود دارد ولی در حقیقت مبتلایان مشکلات تکلمی کمتری دارند.هوش معمولا طبیعی یا بالاتر از طبیعی است.
اختلال رت:
سیر پیشرونده ای دارد که فقط در دختران دیده می شود.در ابتدا مراحل رشد طبیعی است ولی بعد مهارتهای بدست آمده قبلی وتوانایی استفاده هدفدار از دستها را از دست می دهند و بجای آن حرکات تکرار شونده دست ایجاد می شود که بین سنین یک تا چهار سالگی شروع می شود.
اختلال فروپاشنده دوران کودکی:رشد حداقل در دو سال اول زندگی طبیعی است.از دست دادن جدی مهارتهایی که قبلا داشته است مشاهده می شود.
اختلال نافذ رشد غیر اختصاصی:
به تنهایی علائم مشخص هیچ یک از اختلالالت بالا را نداشته و نمی توان آن را جزو یکی از طبقه بندیهای فوق الذکر جای داد.
علت اتیسم چیست؟
اتیسم یک ناتوانی طولانی مدت است که منجر به اختلال عملکرد عصبی- روانی در فرد می شود.گرچه اتیسم عارضه نادری است اما شیوع اتیسم حتی تا 20 مورد در هر000/10 تولد زنده می رسد.اگر چه علت اصلی کاملا شناخته شده نمی باشد اما در سالهای اخیر تحقیقات و مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است.تحقیقات تاکید زیادی بر منشا زیست شناختی و عصب شناختی در مغز دارد.در بسیاری از خانواده ها سابقه اتیسم و یا اختلالات مربوط به آن وجود داشته است که مسائل مربوط به ژنتیک و ایمنی شناسی در بحث سبب شناسی مطرح می گردد.تا بحال ژن خاصی که مربوط به اتیسم باشد شناخته نشده است و پژوهشگران در مورد نقش ژنتیک در علت شناسی اتیسم اختلاف نظر دارند اما عده ای از آنها ترکیب چندین ژن را بعنوان علت اختلال مطرح می کنند.چندین نظریه درباره اتیسم مطرح شده که هیچ یک به طور دقیق اثبات نشده است.
علائم اتیسم چیست؟
بطور معمول افراد مبتلا به اتیسم حداقل نصف علائمی را که در زیر عنوان شده است نشان می دهند.این نشانه ها از خفیف تا شدید متغیر هستند.در موقعیتهای کاملا متفاوت رفتارهایی که با سن کودک تطابق ندارد مشاهده می گردد.
-اصرار به یکسانی داشته و در مقابل تغییر مقاوم هستند.
-مشکلات شدید تکلمی دارند.
-در بیان نیازها مشکل دارند و بجای استفاده از کلمات از اشارات و حرکات استفاده می کنند.
-کلمات و یا جملات دیگران را تکرار می کنند.
-خنده و گریه بی دلیل داشته و یا بدون علت مشخص نگران و مضطرب می شوند.
-قشقرق به پا می کنند و برای دلائلی که برای دیگران آشکار نیست شدیدا پریشان می شوند.
-قادر نیستند با دیگران رابطه برقرار کنند.
-دوست ندارند در آغوش گرفته شوند و یا دیگران را در بغل گیرند.
-تماس چشمی ندارند یا تماس آنها اندک است.
-به روش آموزش معمول پاسخ نمی دهند.
-با اسباب بازی درست بازی نمی کنند.
-چرخیدن و تاب خوردن را خیلی دوست دارند.
-احساس درد کمتر یا بیشتر از حد دارند.
-از خطرات نمی ترسند.
-پر تحرک ویا کم تحرک هستند.
-نسبت به اطرافیان واکنش عاطفی نشان نمی دهند.
-به صحبتها و یا صداها پاسخ نمی دهند بطوریکه بنظر می آید ناشنوا هستند اگر چه حس شنوائی سالم است.
-هفتاد در صد کودکان اتیسم ناتوانی هوشی دارند.
-در برخی از کودکان اتیستیک توانائیهای خاص وجود دارد.
باورهای غلط درباره اتیسم:
1-کودکان مبتلا به اتیسم هرگز ارتباط چشمی برقرار نمی کنند.
2-کودکان اتیستیک نبوغ دارند.
3-کودکان مبتلا به اتیسم صحبت نمی کنند.
4-کودکان اتیستیک قادر به نشان دادن محبت خود نیستند.
5-اتیسم یک بیماری روانی است.
6-منظور از پیشرفت این کودکان یعنی اینکه کاملا شفا یابند.
7-کودکان مبتلا به اتیسم نمی توانند به دیگران لبخند بزنند.
8-کودکان اتیستیک تماس جسمی محبت آمیز برقرار نمی کنند.
ما می دانیم که این کودکان تحریکات حسی را بگونه ای متفاوت درک می کنند که موجب اشکال در ابراز محبت و بر قراری ارتباط عاطفی در آنها می گردد.اما به هرحال این کودکان می توانند محبت کنند.در صورتیکه این کودکان را باور کنیم قادر به داد و ستد عاطفی با آنها هستیم.
تعدادی از روشهای درمانی-توانبخشی شامل موارد زیر هستند:
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید